۱۰ نیاز اساسی والدینی که کودکان با نیازهای ویژه دارند
تربیت کودکان با نیازهای ویژه با چالش‌های متنوع بسیاری همراه است. ایفای نقش مؤثر و مثبت به عنوان والدین، مهم‌ترین قدم در راستای تضمین تکامل روحی و روانی کودکان محسوب می‌شود. وقتی با کودکی که نیازهای ویژه دارد سر و کار داشته باشید، تمام جنبه‌های والد بودن پررنگ‌تر می‌شود، حتی یک بازی سرگرم‌کننده و ساده هم تبدیل به روندی پیچیده می‌شود و برای کنار آمدن با تک تک چالش‌ها باید زمان و انرژی بسیاری صرف کنید.
به علاوه، به کارگیری شیوه‌های درمانی و توانبخشی برای بهبود وضعیت روحی و روانی یا آموزشی کودکان، می‌تواند بسیار هزینه‌بر و دشوار باشد. بنابراین، می‌توان گفت والدین کودکان با نیازهای ویژه هم نیازهای ویژه‌ای مخصوص به خود دارند که اگر برآورده نشوند، می‌توانند آنها را در مسیر زندگی بسیار خسته و سرخورده کنند.
در این مقاله، به ۱۰ نیاز اساسی والدین کودکان با نیازهای ویژه می‌پردازیم و روی اهمیت شگرف همدلی و محبت متقابل تأکید می‌کنیم. با ما همراه باشید.
۱۱ نیاز اساسی والدین کودکان با نیازهای ویژه
در ادامه لیستی مختصر و مفید از ۱۱ نیاز اساسی این دسته از والدین آورده شده است که تلاش برای مرتفع ساختن آنها می‌تواند به آسان‌تر طی کردن مسیر پیش رویشان کمک کند.
۱. زمان بیشتر
والدین بسیاری از کودکان با نیازهای ویژه شاغل هستند و بخش زیادی از زمانی که در اختیار دارند را به کار کردن و پرداختن به فعالیت‌های جانبی وابسته به کار اختصاص می‌دهند. از طرفی، حضور در جلسه‌های توانبخشی، روانشناسی و درمانی مخصوص به کودکان هم بسیار وقت‌گیر است. تعداد زیادی از این کودکان فقط به تحت درمان قرار گرفتن توسط پزشک‌هایی خاص رضایت می‌دهند و همین باعث می‌شود روند درمان هم به خودی خود طولانی‌تر شود.
اختصاص دادن این حجم از زمان به فعالیت‌های شغلی و نیازهای کودکان باعث می‌شود تا والدین به ندرت زمانی خالی برای پرداختن به سرگرمی‌ها و سلامت روحی خودشان پیدا کنند. در این شرایط، بهتر است والدین دشواری‌هایی که حین تربیت کودکان با نیازهای ویژه تجربه می‌کنند را با اعضای قابل اعتماد خانواده یا گروه دوستان خود به اشتراک بگذارند و از آنها درخواست کمک کنند. به خاطر داشته باشید که تقاضای کمک، به‌هیچ‌وجه نشانی از ضعف نیست و یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که هر شخص بزرگسال باید آن را به خوبی در وجود خود پرورش دهد.
۲. انرژی بیشتر
تربیت کودکان با نیازهای ویژه در کنار وقت‌گیر بودن، می‌تواند به شدت خسته‌کننده هم باشد. بزرگ کردن کودکانی که نیازهای ویژه ندارند، انرژی بسیاری می‌طلبد. حال کودکان با نیازهای ویژه را در نظر بگیرید که به مراتب بیشتر از سایر کودکان به توجه و مراقبت بزرگ‌ترها احتیاج دارند. در میان تمام دشواری‌های تربیت کودکان با نیازهای ویژه، نگاه نامناسب اطرافیان به شرایط کودکان و رفتارهای توهین‌آمیزی که برخی در سطح جامعه با این کودکان و والدینشان دارند، می‌توانند به شدت دلسردکننده باشند.
یک واقعیت تلخ در رابطه با شرایط لازم برای تربیت طبیعی کودکان با نیازهای ویژه این است که حتی در عصر کنونی، میزان آگاهی جامعه در رابطه با وضعیت این کودکان بسیار پایین است. هنوز هم افراد بسیاری به این کودکان و والدینشان نگاه بالا به پایین دارند و آنها را لایق امکاناتی که سایر کودکان در دسترس دارند نمی‌بینند.
به عنوان والدین کودکان با نیازهای ویژه، اگر با چنین اشخاصی مواجه شدید، سعی کنید با رعایت احترام به آنها توضیح دهید که کودکان با نیازهای ویژه هم بخشی از جامعه هستند و به اندازه‌ی دیگران حق خوشحال بودن، سالم زیستن و برخوردار بودن از امکانات را دارند. به علاوه، می‌توانید فرهنگ‌سازی در جهت تشویق به داشتن نگاهی برابر به کودکان با نیازهای ویژه را از اطرافیان خود شروع کنید و نقشی اساسی در بهبود شرایط اجتماعی برای تمام این کودکان ایفا کنید. نتایج انجام چنین کارهایی بسیار دلگرم‌کننده هستند و انرژی از دست رفته را به شما بازمی‌گردانند.
۳. منابع مالی بیشتر
در اکثر مواقع، درآمد والدینی که شغل تمام‌وقت دارند برای پوشش دادن هزینه‌های زندگی کفایت می‌کند، اما وقتی پای کودکان با نیازهای ویژه در میان باشد، وضعیت دشوار می‌شود. این کودکان عموما به دستگاه‌های مخصوص، داروهای معمولا کمیاب و کمک تخصصی توانبخشان، روانشناسان و پزشکان نیاز دارند تا بتوانند روند تکامل خود را به درستی طی کنند. به علاوه، اکثر مادران کودکان با نیازهای ویژه مجبور می‌شوند برای رسیدگی دائمی به نیازهای آنها، شغل خود را رها کنند و درآمد کلی خانواده را کاهش دهند.
تجربه کردن تنگنای مالی به هیچ وجه مایه‌ی شرمساری نیست. اگر در شرایط مشابهی هستید، سعی کنید در وهله‌ی اول از افراد مورداعتماد خانواده یا بستگان کمک بگیرید. خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد بسیاری هم در زمینه‌ی فراهم‌سازی امکانات لازم برای کمک به خانواده‌های کودکان با نیازهای ویژه فعالیت می‌کنند و می‌توان از آنها درخواست کمک کرد.
۴. دوستی‌های واقعی
والدین کودکان با نیازهای ویژه برای ایجاد روابط دوستانه‌ی واقعی و بی قید و شرط با چالش‌های بسیاری مواجه می‌شوند. یکی از بارزترین این چالش‌ها، درگیر بودن وضعیت روحی و جسمی کودکانشان در اغلب روابطی است که با بقیه دارند. دوستان این والدین معمولا تمایل دارند هر بحثی را به وضعیت این کودکان ربط دهند و از والدین، حال کودکان را جویا شوند. به عبارتی، انگار این والدین هویتی مستقل از نقشی که به عنوان یک والد ایفا می‌کنند ندارند و فقط در این چارچوب تعریف می‌شوند!
در چنین شرایطی، والدین به دوستانی نیاز دارند که بتوانند فارغ از دغدغه‌هایشان با آنها ارتباط برقرار کنند و از مصاحبت با آنها لذت ببرند. اگر شما هم یکی از دوستان والدینی با این شرایط هستید، به خاطر داشته باشید که پیشنهادها و نصایح شما فقط زمانی موردنیاز هستند که بابت ارائه‌شان از شما درخواستی صورت گرفته باشد. تحت هیچ شرایطی به اسم خیرخواهی به والدین کودکان با نیازهای ویژه نصیحت نکنید. فقط تلاش کنید مکان امنی برای ابراز احساس‌های آنها باشید.
۵. در دسترس داشتن یک پرستار بچه‌ی مناسب
پیدا کردن یک پرستار بچه‌ی مناسب کار دشواری نیست، اما وقتی حرف از کودکان با نیازهای ویژه در میان باشد، موضوع فرق می‌کند. در اغلب مواقع، پرستار بچه‌ی مناسب برای این کودکان کسی است که دوره‌های متعددی را برای داشتن واکنش‌های مناسب در صورت بروز وقایع احتمالی گذرانده باشد. بدون شک، کمک خواستن از چنین پرستارهایی بسیار هزینه‌بر است.
یک راهکار مناسب برای متحمل نشدن هزینه‌های بالا، شرکت کردن در کلاس‌هایی است که نکته‌های اصلی و بدیهی لازم برای مراقبت از کودکان با نیازهای ویژه را آموزش می‌دهند. اگر خودتان بتوانید این نکته‌ها را فرا بگیرید، می‌توانید آنها را به سایر اعضای خانواده یا بستگان درجه یک آموزش دهید و از آنها بخواهید در غیاب شما به طور موقت از کودکانتان مراقبت کنند.
۶. همدلی اطرافیان
بیش از حد فکر و خیال کردن برای والدین کودکان با نیازهای ویژه مفهوم ناآشنایی نیست. این والدین در مواقعی خودشان را مقصر وضعیت کودکانشان می‌دانند و در مواقع دیگر فکر می‌کنند اگر مسیرهای درمانی دیگری را پیش گرفته بودند، به نتیجه‌ی بهتری می‌رسیدند. تمام چیزی که ذهن والدین را به خود مشغول می‌کند، تلاش برای افزایش دادن شانس بقای کودکانشان است.
با وجود اینکه هیچکس از آینده خبر ندارد و نمی‌توان به طور قطعی نظری در رابطه با بهبودی یا عدم بهبودی کودکان با نیازهای ویژه داد، می‌توان کارهایی انجام داد که تحمل این بار سنگین را راحت‌تر کنند. یکی از مؤثرترین کارهایی که می‌توانید برای تخلیه‌ی احساسی انجام دهید، حضور در میان سایر والدینی است که کودکان با نیازهای ویژه دارند. وجود این عامل مشترک میان والدین مختلف باعث می‌شود پیوند عاطفی محکمی شکل بگیرد و هر دو طرف را نسبت به آینده امیدوار کند.
۷. تخلیه‌ی احساسی مؤثر
شاید صحبت کردن با والدینی که تجربه‌های مشابه دارند برای تخلیه‌ی احساس‌های ضدونقیضی که والدین کودکان با نیازهای ویژه تجربه می‌کنند کافی نباشد. در این صورت، اولین گزینه‌هایی که برای تخلیه‌ی احساسی به ذهن می‌رسند، مراجعه به دوستان و بستگان است. اما گاهی آنها هم پذیرش حرف‌هایی که از دید عموم «بار منفی» دارند نیستند. پس چه باید کرد؟
مطالعه‌های صورت گرفته در حیطه‌ی درمان‌های غیردارویی برای اختلال‌های روحی و جسمی نشان داده‌اند که طبیعت‌درمانی، موسیقی‌درمانی و آب‌درمانی تأثیرهای بسیار مثبتی روی تقویت روحیه و افزایش انگیزه دارند. اگر شما هم راهی برای تخلیه‌ی احساسی ندارید، همیشه می‌توانید روی کمک‌های بی‌دریغ طبیعت در راستای بهبود و کسب آرامش حساب باز کنید. به خاطر داشته باشید که طبیعت‌درمانی و آب‌درمانی، با توصیه‌ی پزشک، می‌توانند برای تقویت روحیه‌ی کودکان با نیازهای ویژه هم مؤثر واقع شوند.
۸. دوستان و بستگان فهیم و بامحبت
دوستان و بستگان ممکن است در مواجهه با کودکان با نیازهای ویژه زیاد طاقت نیاورند و به راحتی پرخاشگری کنند. برای مثال، بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم میل چندانی به انجام بازی‌های مرسومی همچون قایم‌موشک یا گرگم به هوا ندارند. مواردی از این دست باعث می‌شوند که نزدیکان با دیدگاهی قضاوت‌گر به کودک بنگرند. شاید خود کودک متوجه سنگینی این نگاه‌ها نشود، اما این مسئله والدین را به شدت دلخور می‌کند.
کنار آمدن با دیدگاه منفی افراد غریبه دشوار است، اما درک نگاه‌های سنگین آشنایان به مراتب دردناک‌تر است. اگر شما هم در میان دوستان یا بستگانتان افرادی را می‌شناسید که چنین دیدگاه‌های منفی دارند، سعی کنید فاصله‌ی خود را با آنها حفظ کنید تا از رفتارهای سمی‌شان در امان بمانید. به خاطر داشته باشید که انرژی خود را صرف قانع کردن این افراد نکنید.
۹. ورزش و تغذیه‌ی مناسب
شاید این مورد بسیار بدیهی به نظر برسد، اما در واقعیت، والدین کودکان با نیازهای ویژه معمولا آنقدر خود را وقف برطرف کردن نیازهای فرزندانشان می‌کنند که از خود غافل می‌شوند. از طرفی، برنامه‌ی روزانه‌ی این والدین اغلب به قدری شلوغ است که نمی‌توان هیچ مکان خالی برای اختصاص دادن به ورزش در آن پیدا کرد.
به خاطر داشته باشید که ورزش کردن و داشتن تغذیه‌ی مناسب برای تضمین کردن سلامتی خودتان ضروری است و تا وقتی از سلامت جسمی و روحی نسبتا خوبی بهره‌مند نباشید، نمی‌توانید آنگونه که می‌خواهید به نیازهای کودکانتان رسیدگی کنید. ورزش کردن می‌تواند در حد یک پیاده‌روی ۳۰ دقیقه‌ای روزانه باشد، اما سعی کنید استمرار داشته باشید. به علت تنگی وقت ممکن است به استفاده از فست‌فود روی آورید، اما مراقب باشید که در مصرف این مواد غذایی زیاده‌روی نکنید زیرا باعث بروز اختلال‌هایی در روند هضم غذا و تخریب سلامت عمومی جسم می‌شوند.
۱۰. منابع معتبر و قابل دسترسی
سازمان‌ها و مؤسسه‌های بسیاری موجود هستند که در ازای پرداخت هزینه‌های مختلف، والدین را در جریان حقوق کودکان با نیازهای ویژه و نحوه‌ی برطرف کردن نیازهایشان می‌گذارند. اما آنچه اهمیت دارد، دسترسی داشتن به منابع معتبر است که والدین معمولا شناختی از آنها ندارند. این منابع معمولا به شکل کتاب و محتوای ویدیویی در فضای مجازی موجود هستند. به خاطر داشته باشید که هر پزشک یا متخصصی قادر به کمک کردن نیست و هر هزینه‌ای هم ارزش پرداختن ندارد.
حرف آخر
تربیت کودکان با نیازهای ویژه از ظرافت‌ها و پیچیدگی‌های بسیاری برخوردار است. از این رو، طبیعی است که والدین این کودکان در مسیر برآورده‌سازی نیازهایشان مرتکب خطاهایی شوند و عملکردی ایدئال نداشته باشند. همه‌ی ما فقط یک بار به دنیا می‌آییم و برای همان یک بار هم نقشه‌ی راه به همراه نداریم و راه و روش‌های زندگی را با آزمایش و خطا می‌آموزیم. آنچه مهم است، بخشیدن خود و بازگشتن به مسیر درست تربیت و بهبود کودکان با نیازهای ویژه است. با اینکه این مسیر بسیار پرپیچ‌وخم است، شاهد روند بهبود کودکان بودن، همیشه قادر به پس زدن ناامیدی است.