عواملی که احتمال ابتلا به زوال‌عقل را افزایش می‌دهند
ژن‌هایی که از والدین خود دریافت می‌کنید نیز در آن نقش دارند، اما مواردی مانند رژیم غذایی، ورزش، زندگی اجتماعی و سایر بیماری‌ها نیز در ایجاد آن موثرند. زوال عقل، بخش طبیعی از افزایش سن نیست.
بیماری قلبی
این بیماری ممکن است منجر به حمله قلبی یا سکته مغزی شود که احتمال زوال عقل را افزایش می‌دهد. بیماری قلبی معمولاً به دلیل تجمع پلاک در شریان‌های اطراف قلب(آترواسکلروز) ایجاد می‌شود و میتواند جریان خون را به مغز کند کند و فرد را در معرض خطر سکته مغزی قرار دهد و درنتیجه خوب فکر کردن یا به خاطر سپردن مطالب را سخت‌تر کند. بسیاری از مواردی که موجب بیماری قلبی می‌شوند عبارتند از؛ مصرف دخانیات، دیابت، فشارخون بالا و کلسترول بالا که می‌توانند منجر به زوال عقل شوند.
دیابت
پزشکان دقیقاً نمی‌دانند که چرا افراد مبتلا به دیابت بیشتر دچار زوال عقل می‌شوند اما آنها می‌دانند که افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض آسیب به رگ‌های خونی هستند که میتواند جریان خون به مغز را کند یا مسدود کند و به نواحی مغز آسیب برساند و منجر به عارضه‌ای شود که به آن زوال عقل عروقی می‌گویند. برخی از افراد اگر دیابت را با دارو، ورزش و رژیم غذایی سالم کنترل کنند، درنتیجه می‌توانند زوال مغز را کاهش دهند.
کلسترول بالا
میزان بالای کلسترول به خصوص در میانسالی با چاقی، فشارخون بالا و دیابت مرتبط است. همه این موارد خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش می‌دهد، اما هنوز مشخص نیست که آیا کلسترول به خودی خود به این مشکل می‌افزاید یا خیر. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که کلسترول بالا در میانسالی میتواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر در سنین بالاتر باشد، اما ارتباط دقیق آن مشخص نیست.
فشارخون بالا
حتی اگر هیچ بیماری دیگری نداشته باشید، فشارخون بالا احتمال ابتلا به زوال عقل عروقی و آلزایمر را افزایش می‌دهد و احتمالاً به این دلیل است که فشارخون بالا به رگ‌های خونی مغز آسیب می‌رساند. همچنین میتواند منجر به سایر بیماری‌هایی مانند سکته شود که موجب زوال عقل می‌شود. کنترل فشارخون با رژیم‌غذایی و ورزش و در صورت نیاز با دارو میتواند بروز این اتفاق را کاهش دهد یا از وقوع آن جلوگیری کند.
افسردگی
اگر تا به حال به این بیماری دچار شده‌اید، ممکن است احتمال ابتلا به زوال عقل بیشتر شود. دانشمندان هنوز علت آن را نمی‌دانند. ممکن است به سادگی بروز یک نشانه اولیه یا نشانه‌ای از سایر بیماری‌ها مانند پارکینسون و هانتینگتون باشد. اگر بیش از ۲هفته احساس ناراحتی داشتید و فکر می‌کنید ممکن است به خودتان آسیب برسانید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. درمان و دارو میتواند به درمان افسردگی کمک کند.
آسیب به سر
یک آسیب خفیف مغزی نمی‌‌تواند احتمال ابتلا به زوال عقل را در آینده افزایش دهد. اما ضربه یا زمین خوردن‌های شدید یا مکرر میتواند احتمال آن را حتی سال‌ها پس از اولین بار، دو تا چهار برابر کند. اگر به سرتان ضربه‌ای خورد و از هوش رفتید یا دچار تاری دید شدید یا احساس سرگیجه، گیجی، حالت تهوع یا حساسیت بیش از حد به نور داشتید، فوراً به بیمارستان مراجعه کنید.
چاقی
داشتن اضافه وزن بیش از حد میتواند در میانسالی فرد را در معرض خطر قرار دهد. همچنین احتمال ابتلا به بیماری قلبی و دیابت را که با زوال عقل مرتبط هستند، افزایش می‌دهد. شاخص توده بدنی خود را می‌توانید به صورت آنلاین بررسی کنید تا ببینید آیا در محدوده چاقی هستید یا خیر. پزشک میتواند یک برنامه کاهش وزن که برایتان مناسب باشد را توصیه کند. رژیم غذایی سالم و ورزش منظم میتواند کمک کند تا شرایط را تغییر دهید.
ژن‌ها
به نظر می‌رسد که ژن‌ها در بروز برخی از انواع زوال عقل بیش از سایر بیماری‌ها نقش دارند اما زوال عقل همیشه در بین افراد خانواده دیده نمی‌شود. و حتی ژن‌های خطرناک اینگونه نیست که حتماً آن را دریافت کنید. اگر به انجام آزمایش ژنتیک برای آلزایمر فکر می‌کنید، از پزشکتان در مورد مزایا و معایب آن بپرسید یا از مشاوره ژنتیک استفاده کنید. پزشکان به طور معمول این آزمایشات را توصیه نمی‌کنند.
بدخوابی
بسیاری از افراد گهگاهی بی‌خوابی دارند اما اگر اغلب اتفاق بیفتد، فرد زیاد از خواب بیدار می‌شود یا به اندازه کافی نمی‌خوابد و احتمال ابتلا به زوال‌عقل از جمله بیماری آلزایمر بیشتر می‌شود. به یک برنامه خواب منظم پایبند باشید. از مصرف الکل، کافئین و وسایل الکترونیکی، در ساعات پایانی شب خودداری کنید و قبل از خواب کارهایی را انجام دهید که موجب آرامش بیشتر می‌شود.
سکته
رایج‌ترین نوع آن جریان خون را به مناطقی از مغز مسدود می‌کند. سپس رگ‌های خونی آسیب دیده میتواند فکر کردن، صحبت کردن، به خاطر سپردن یا تمرکز کردن را سخت کند (زوال عقل عروقی). عواملی که احتمال سکته مغزی را افزایش می‌دهند؛ مانند فشارخون بالا، بیماری قلبی و سیگار کشیدن نیز خطر ابتلا به این نوع زوال عقل را افزایش می‌دهند. در صورت مواجه شدن با علائم سکته مغزی فوراً اقدام کنید. برای علائمی همچون افتادگی صورت، ضعف بازو، مشکلات گفتاری، سریعاً با اورژانس تماس بگیرید.
سیگار
مصرف دخانیات برای رگ‌های خونی مضر است و احتمال سکته‌مغزی را افزایش می‌دهد و میتواند موجب زوال عقل عروقی شود. حتی ممکن است منجر به بروز مشکلاتی در فکر کردن یا به خاطر آوردن مطالب شود. اگر سیگار می‌کشید، اقدام به ترک کنید و همچنین به پزشک یا متخصص سلامت روان مراجعه کنید.
زوال عقل با اجسام لوئی
در این حالت و در سایر اشکال زوال عقل، پروتئین‌هایی به نام اجسام لوئی ساخته می‌شوند که به سلول‌های مغزی آسیب می‌رسانند. اجسام لوئی ممکن است در میان مغز (در داخل توده سیاه) یا درون قشر مغز یافت شود. زوال عقل با اجسام لوئی میتواند منجر به اختلال در حافظه و مشکلات حرکتی شود. ممکن است فردی با این وضعیت رویاها یا چیزهایی را ببیند که وجود ندارند (توهم). اگرچه هیچ درمانی وجود ندارد، پزشک میتواند به درمان علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند.
عامل موثر: رژیم‌غذایی
رعایت رژیم‌غذایی بسیار پرفایده است. رژیم‌غذایی سنتی مدیترانه‌ای برای قلب بسیار مفید و برای مغز نیز سودمند است. مصرف خوراکی‌هایی همچون غلات کامل، میوه، سبزیجات، ماهی، آجیل، روغن زیتون و سایر چربی‌های سالم مانند آووکادو (در حد اعتدال) و همچنین مصرف گوشت قرمز را به حداقل برسانید.
عامل موثر: ورزش
افرادی که از نظر جسمی فعالند، از نظر ذهنی نیز فعال‌تر هستند و کمتر به آلزایمر و سایر انواع زوال عقل مبتلا می‌شوند. اگر در حال حاضر در مراحل اولیه این بیماری هستید، فعال بودن کمک می‌کند تا بهتر فکر کنید و مطالب را بهتر به خاطر بسپارید. لازم نیست زیاده‌روی کنید. فقط برای پیاده‌روی سریع، حرکات موزون، باغبانی یا انجام کارهایی شبیه به اینها از خانه خارج شوید. در بیشتر روزهای هفته ۳۰ دقیقه یا بیشتر ورزش کنید.