انیدرید فتالیک چیست؟
انیدرید فتالیک یک ماده شیمیایی بسیار مهم در صنعت پتروشیمی است. این ماده که به اختصار آن را PA نیز می نامند، جامدی سمی و سفید رنگ است و در مایعاتی مانند الکل و دی سولفید کربن حل می شود. این ماده با حل شدن در آب گرم، به اسید فتالیک هیدرولیز خواهد شد. نوع مایع این ماده بی رنگ است.
انیدرید فتالیک در دسته اولین اسیدهای انیدرید دی کربوکسیلیک دو ظرفیتی قرار می گیرد. از نظر اهمیت این ماده را با اسید استیک قابل قیاس دانسته اند.
این ماده به صورت سوزنی و بی رنگ یا صفحه ای به فرم کریستالی مونوکلینیک یا رومبیک قابل دسترسی خواهد بود. از مهم ترین مشتقات این ماده می توان به روغن های نرم کننده، رزین های پلی استر و رنگ ها اشاره کرد.
انیدرید فتالیک های امروزی با اکسیداسیون کاتالیزور اورتوکسیلن یا نفتالین تولید می شوند. هنگام جدا شدن انیدرید فتالیک از چرخه تولید توسط محصولاتی مانند o-xylene در آب یا انیدرید مالئیک، به خنک کننده سوئیچ نیاز است. این ماده را می توان از اسید فتالیک نیز تهیه کرد.
کاربرد انیدرید فتالیک
انیدرید فتالیک به عنوان یک ماده شیمیایی در تهیه پلاستیک از وینیل کلرید مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین این ماده در تولید استرهای فتالات استفاده می شود.
تولید رزین های پلی استر و تولید رزین های آلکیدی مورد استفاده در رنگ ها و لاک ها، دفع کننده حشرات و پلی اورتین های پلی استر، از دیگر موارد استفاده انیدرید فتالیک است.
از مشتقات مهم این ماده می توان به فتالیمید اشاره کرد. انیدرید فتالیک به طور عمده در صنایع تولید رنگ های خاص مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از کاربردهای این ماده، آماده سازی آنیتروکینون کینیزارین رنگ با واکنش با پاراکلروفنل و سپس هیدرولیز کلرید است.
رزین های آلکیدی که از انیدرید فتالیک مشتق می شوند در پوشش های مبتنی بر حلال برای معماری، ماشین آلات، مبلمان و لوازم آرایشی استفاده می شود. این ماده در تولید رنگدانه هایی نظیر فتالوسیانین، مواد شوینده، علف کش ها و حشره کش ها، مواد مقاوم در برابر آتش، عوامل متقابل اتصال رزین های پلی ساکارا و پلی استر مورد استفاده قرار می گیرد.
از انیدرید فتالیک به عنوان ضد ویروس، بازدارنده شعله، انیدریدهای هالوژنه، رزین های پلی اتر ایمید و پلی استر پلی ال ها استفاده می کنند.
مشخصات انیدرید فتالیک
فرمول شیمیایی انیدرید فتالیک C₈H₄O₃ است. جرم مولی این ترکیب ۱۴۸٫۱ گرم بر مول اندازه گیری شده است. این ماده در دمای ۱۳۱ °C ذوب می شود و در دمای ۲۹۵ °C به جوش می‌آید.
روش تولید انیدرید فتالیک
انیدرید فتالیک به دو روش آزمایشگاهی و صنعتی تولید می شود که در ادامه به توضیح آن ها پرداختیم:
روش آزمایشگاهی
تولید به روش آزمایشگاهی برای تولید در مقیاس کوچک مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش می توان از اکسیداسیون نفتالن یا ۱و۲-دی متیل بنزن (ارتو-زایلین) با استفاده از اکسنده مناسب انیدرید فتالیک تولید کرد.
روش دوم در آزمایشگاه حرارت دادن فتالیک اسید و تجزیه آن به آب و فتالیک انیدرید و تصعید آن در درمای۳۰۰ درجه سانتی گراد است.
روش صنعتی
در گذشته برای تولید این ماده به صورت صنعتی از اکسایش نفتالن با اکسیژن هوا و در مجاورت کاتالیزور مناسب مانند وانادیوم پنتااکسید استفاده می شد.
این روزها اما این ماده را از اکسایش ارتو-زایلین و اکسیژن هوا و در مجاورت کاتالیزور تولید می کنند.