آشنایی با کاربرد بن ماری در صنایع مختلف

با اینکه اغلب شنیدن نام بن ماری ما را به یاد آشپزخانه و استفاده از این روش در فرایندهای آشپزی می اندازد. ولی از کاربرد بن ماری در صنایع و در آزمایشگاه ها نمی توانیم چشم پوشی کنیم.

دستگاه بن ماری صنعتی چیست و چگونه کار می کند؟

بن ماری به معنی دقیق، یعنی حمام آب!! در واقع انواع بن ماری صنعتی و بن ماری های آزمایشگاهی، دستگاه هایی هستند که برای گرم کردن انواع محلول ها در مدت زمان معین استفاده می شوند. که این گرم کردن در آن ها به صورت یکنواخت و تدریجی اتفاق می افتد.

محدوده دمایی انواع دستگاه بن ماری بین 25 تا 100 سانتیگراد است. و مخزنی از جنس استیل برای قرارگیری آب دارد. این دستگاه طوری ساخته شده که گرما را به صورت همرفتی و غیرمستقیم به موادی که داخل آن قرار داده شده است منتقل می کند.

تاریخچه دستگاه بن ماری صنعتی

دستگاه بن ماری که ابتدا بر پایه آب ساخته شده بود به مرور زمان تغییر کرد و جای خود را به دستگاه هایی پیشرفته تر و مجهزتر داد. در دستگاه های قدیمی، آب، گرمایی تا 100 درجه سانتیگراد تولید می کرد که برای گداختن موادی با ذوب بالا غیر مفید بود و از طرفی در داخل مخزن آن ها قارچ و باکتری ایجاد می شد که بسیار مضر بود. در نتیجه نیاز به تغییرات و رفع مشکلات منجر به ساخت دستگاه بن ماری جدید شد که در آن، از حمام مهره ای فلز به جای آب استفاده می شود. ‌در این نوع حمام دیگر احتمال رشد قارچ، باکتری و همچنین نفوذ آب به داخل نمونه ها وجود ندارد و می توان دما را تا 180 درجه سانتیگراد برای گداختن مواد بالا برد. همچنین دستگاه بن ماری با حمام جامد دما را با کمترین اختلاف یعنی 1 درجه سانتی گراد در تمام نقاط مخزن به طور کاملا یکنواخت پخش می کند که کیفیت آن بیشتر از بن ماری های مایع است.
و از دیگر فایده های بن ماری مهره فلزی این است که قابل بازگشت به طبیعت می باشد و علاوه بر آن در مصرف آب و برق نیز صرفه جویی خواهد شد. این دستگاه بسیار مفید برای استفاده در صنایع است. زیرا می تواند در صنعت در محدوده ی وسیع تر و با مواد بیشتر در بازه زمانی کمتر و با کیفیت بالاتر مورد استفاده قرار گیرد.

انواع دستگاه بن ماری صنعتی و آزمایشگاهی

دستگاه بن ماری با توجه به اندازه، ابعاد، جنس و کاربردش به صورت های مختلفی تقسیم می شود. به طور مثال تقسیم بندی می تواند بر مبنای نوع درب آن، که ممکن است شیبدار، حلقوی و یا ساده باشد و یا بر اساس نوع مواد گرم کننده، که آب یا مهره باشد، انجام شود.
و یا بر اساس نوع طراحی و تجهیزاتی که در آن به کار برده می شود تقسیم بندی شود.

بن ماری جوش

بن ماری ترموستاتیک: این نوع دستگاه بن ماری مجهز به ترموستات است که دما را خیلی دقیق برای نمونه ‏‌هایی که به دما حساس هستند کنترل می کند. مثل نمونه ‏‌های بیولوژیکی.

• بن ماری سرولوژی:بن ماری سرولوژی می تواند دمای محیط را تا ۶۰ درجه سانتی‏گراد بالا ببرد که در نمونه‏‌های زیستی و آزمون‏‌ های سرم شناسی مورد استفاده قرار می گیرد. البته از نوع مجهز به حسگر دما با حساسیت بالای این دستگاه، در نمونه های زیستی و آزمایشگاه های خاک شناسی نیز استفاده می شود و ساختار آن به مواردی مانند جنس بدنه (عمدتا از ورقه فولاد با پوشش رنگ الکترواستاتیک)، مواد داخل محفظه ( آب، مهره و…)، جنس محفظه (استنلس استیل)، سیستم پاور (روشن و خاموش)، تایمر، مجهز به ترموستات با دقت بالا تنظیم کننده دما، سیستم عایق بندی که از هدر رفت حرارت به بیرون جلوگیری می کند، بستگی دارد.

از جمله انواع دستگاه های بن ماری هستند که کاربرد زیادی در صنایع و آزمایشگاه ها دارند.

کاربرد بن ماری در صنایع

کاربرد بن ماری در صنایع به ویژه صنعت پزشکی و صنایع غذایی بسیار زیاد و حائز اهمیت است. چرا که این دستگاه وسیله بسیار مناسبی برای پختن و گرم نگه داشتن غذا است. البته خنک نگه داشتن غذاهای سرد یکی دیگر از کاربردهای بن ماری در صنایع غذایی است. زیرا به راحتی می توان آب گرم را با آب سرد جایگزین کرده و به جای حمام آب داغ، حمام آب سرد ایجاد کرد. از آن جایی که ایجاد یک دمای ثابت برای مدتی طولانی در کشت نمونه های پزشکی و آزمایشگاهی بسیار حیاتی و ضروری است، انتخاب دستگاه بن ماری می تواند برای این شرایط گزینه مناسبی باشد.

این دستگاه همچنین دستگاه بسیار مناسبی برای گرم کردن انواع معرف ها، کشت های سلولی و ذوب کردن بسترها می باشد. استفاده از بن ماری در صنایع تنها به موارد گفته شده محدود نمی شود و از دیگر موارد پر کاربرد بن ماری در صنایع می توان اشاره کرد به: استفاده در کلینیک ها، تست دارویی، صنعت کشاورزی، صنایع شیمیایی، تست سرولوژیک، بیوشیمی، آگلوتیناسیون و مراکز تحقیقاتی و آموزشی.

طرز کار با بن ماری صنعتی

نحوه استفاده از دستگاه بن ماری صنعتی به این صورت است که:

• ابتدا دوشاخه دستگاه را به پریز برق وصل کرده
• سپس با فشردن دکمه پاور، دستگاه را روشن نموده
• دستگاه بن ماری دارای یک نمایشگر دیجیتال است که بعد از روشن شدن بصورت اتوماتیک فعال می شود
• به طوری که چهار عدد صفر بر روی آن ظاهر می شود و به معنی این است که دستگاه آماده کار است.

نکات ایمنی هنگام استفاده از بن ماری صنعتی

هنگام استفاده از بن ماری صنعتی رعایت یک سری نکات برای جلوگیری از وارد شدن آسیب به دستگاه و یا اپراتور ضروری است:

• همیشه آب دستگاه باید تعویض و دستگاه هفته ای یکبار تمیز شود تا از رسوب گذاری در آن جلوگیری شود.
• مایع داخل مخزن بن ماری صنعتی بهتر است آب مقطر باشد و هرگز نباید از سفید کننده ها یا مایعات اسیدی و یا آب یونیزه استفاده کرد. زیرا باعث اشتعال خواهد شد.
• دستگاه بن ماری صنعتی هنگام راه اندازی باید نزدیک پریز برق و متصل به سیم زمین، قرار گیرد تا از بروز خطر برای مصرف کننده و دستگاه جلوگیری شود.
• توجه به این نکته ضروری است که در هنگام روشن بودن دستگاه به هیچ عنوان نباید به رزیستورهای دستگاه دست زد، زیرا باعث آسیب دیدگی و سوختگی خواهد شد.