قنداق کردن نوزادان؛ فواید، مضرات، آموزش گام‌به‌گام

قنداق کردن نوزادان مهارتی بسیار مهم و حتی حیاتی است که در چند ماه اول زندگی فرزند اهمیت بیشتری هم پیدا می‌کند. شاید این کار قدیمی به نظر برسد، اما بسیاری از والدین معتقدند که قنداق بچه نقش مهمی در خواب نوزاد دارد. برای این کار ساده فقط به یک پتو یا ملحفه نیاز دارید، اما باید روش درست انجامش را بدانید. در ادامه درباره دلایل قنداق‌کردن و خطراتش می‌گوییم. با ما همراه باشید.

منظور از قنداق کردن نوزادان چیست؟

اگر تا به حال نوزاد قنداق‌شده ندیده‌اید یا به‌تازگی بچه‌دار شده‌اید، ممکن است درست نداند که قنداق کردن نوزادان چطور انجام می‌شود. قنداق‌کردن روشی بسیار قدیمی برای پوشاندن تمام بدن نوزاد با پتوست. این روش نقشی مهم در آرام‌کردن نوزادان دارد، زیرا احساسی را بازسازی می‌کند که در رحم مادر داشته‌اند.

آرامشی که این روش برای بچه‌ها فراهم می‌کند باعث شده است که از محبوب‌ترین روش‌های والدین برای آرام‌کردن، خواباندن و خواب نگه‌داشتن فرزندشان باشد. یکی دیگر از مزایای این روش جلوگیری از بیدارشدن نوزاد به‌دلیل واکنش مورو (moro reflex) است. واکنش مورو هنگامی رخ می‌دهد که اغتشاشی موجب ازجاپریدن نوزاد شود. در این حالت، نوزاد با عقب‌بردن سر، درازکردن دست‌ها و پاها، گریه‌کردن و جمع‌کردن دوباره دست‌ها و پاها به ناآرامی و مزاحمت واکنش نشان می‌دهد.

مزایای قنداق کردن نوزادان

بیشتر والدین اعتقاد دارند که قنداق‌کردن می‌تواند فرزندشان را آرام کند و باعث شود آسان‌تر به خواب برود و مدت طولانی‌تری بخوابد. با این حال، تحقیقات کمی برای اثبات این باور انجام شده‌اند. همچنین گمان می‌رود که قنداق‌کردن مانع بیدارشدن بی‌دلیل کودک به‌دلیل رفلکس مورو می‌شود، زیرا دست و پای کودک قنداق‌شده درون پتو قرار گرفته‌اند و احتمال اینکه با تکان‌دادن دست و پا بیدار شود کمتر است.

یکی از باورهای محبوب بچه‌داری درنظرگرفتن ۳ ماه اول زندگی نوزاد به‌عنوان دوره انتقال از بارداری است، یعنی ۳ ماه اول زندگی نوزاد انتقالی پیچیده از رحم به دنیای بیرون محسوب می‌شود. با درنظرگرفتن این مسئله، می‌توان درک کرد که چرا نوزادان از قنداق‌شدن لذت می‌برند و حس امنیت رحم مادر خود را احساس می‌کنند.

مضرات قنداق کردن نوزاد

قنداق کردن نوزادان خطراتی نیز دارد، به‌خصوص اگر نوزاد درست قنداق نشده باشد. همچنین اگر نوزاد با چند پتو پوشانده شود و پتوهایش سنگین و ضخیم باشند یا محکم قنداق شده باشد، احتمال گرمازدگی نیز وجود دارد.

شیردادن به نوزاد قنداق‌شده هم فکر خوبی نیست، زیرا ممکن است شیردادن باعث افزایش دمای بدن نوزاد و گرمازدگی شود. خوب است بدانید که اگر حرکات نوزاد با قنداق محدود نشده باشد، راحت‌تر می‌تواند در حالت طبیعی شیردهی قرار بگیرد و از شیر مادر تغذیه کند.

قنداق‌کردن دائمی نوزاد می‌تواند باعث سرکوب صدایش شود و نتوانید به‌موقع به گریه او واکنش نشان بدهید. تحقیقات نشان می‌دهند نوزادان قنداق‌شده دفعات کمتری شیر می‌خورند و از سایر نوزادان نامؤثرتر شیر می‌مکند.

یکی دیگر از مضرات قنداق کردن نوزاد افزایش احتمال رشد نامناسب لگن است که سبب اختلال در فرایند تکامل مفصل نوزاد می‌شود. برای کاهش خطر این عارضه، باید مطمئن شوید که قنداق نوزاد بیش از حد سفت نباشد. همچنین می‌توانید از روش‌هایی استفاده کنید که از لگن نوزاد حفاظت می‌کنند و خطر رشد نامناسب آن را کاهش می‌دهند.

آموزش گام‌به‌گام قنداق کردن نوزادان

شاید فکر کنید قنداق‌کردن کار پیچیده‌ای است، اما فقط چند مرحله ساده دارد. در ادامه بهترین روش و نکات مهم قنداق‌کردن را شرح می‌دهیم.

۱. سطحی صاف پیدا کنید

باید پتوی قنداق فرزندتان را به‌شکل لوزی و در حالتی که یک گوشه آن به‌سمت بالا قرار گرفته باشد روی سطحی صاف پهن کنید. سپس گوشه بالایی را حدود ۱۵ سانتی‌متر به‌سمت گوشه پایین بیاورید.

۲. نوزادتان را به پشت روی پتو بخوابانید

سر فرزندتان باید بالای قسمت تاشده پتو و بدنش تا گوشه پایینی آن مستقیم قرار گیرد.

۳. دست چپ نوزاد را صاف کنید

پس از صاف‌کردن دست فرزندتان، باید سمت چپ پتو را بردارید و آن را روی دست چپ و سینه او بکشید. پتو را زیر دست راست و کمر نوزادتان جا بدهید. در این مرحله دست چپ کاملا پوشیده شده، اما دست راست هنوز آزاد است.

۴. قسمت پایین پتو را روی نوزاد بکشید

گوشه پایینی پتو را روی بدن نوزاد تا بزنید و آن را زیر تای اول محکم کنید که زیر چانه نوزاد قرار دارد. سپس دست راست نوزاد را صاف کنید و سمت راست پتو را روی بدن او بکشید و زیر سمت چپش بزنید.

۵. پتو را محکم کنید

پایین پتو را گشاد و آزاد بپیچانید و آن را زیر نوزادتان جا بدهید.

حتما این چند نکته را به خاطر بسپارید:

• لازم است که قنداق جمع و جور باشد، اما زیاد تنگ نباشد.
  باید بتوانید ۲ یا ۳ انگشت را بین سینه نوزاد و پتو جا دهید.
• پتو باید دور لگن و ران‌ها گشاد باشد تا فرزندتان بتواند پاهایش را آزادانه تکان دهد.
• اگر متوجه شدید که فرزندتان ترجیح می‌دهد دست‌هایش آزاد باشند، می‌توانید یک یا هر دو دست را خارج از قنداق آزاد بگذارید.
• اگر نوزاد زیاد تکان می‌خورد و نمی‌توانید قنداقی جمع و جور درست کنید، مدتی استراحت کنید و به او اجازه دهید پیش از قنداق‌شدن تا می‌خواهد تکان بخورد. البته اگر متوجه شدید که همیشه می‌خواهد از قنداق بیرون بخزد، ممکن است از قنداق خوشش نیاید که کاملا طبیعی است. همچنین ممکن است سن او برای قنداق‌شدن زیاد باشد. در این حالت‌ها، بهتر است روش قنداق دیگری پیدا کنید، مثلا از قنداق‌های زیپ‌دار یا بالدار استفاده کنید. همچنین می‌توانید دیگر نوزاد را قنداق‌ نکنید، زیرا اگر کودک در خواب پتوی خود را کنار بزند، ممکن است در معرض خطر خفگی قرار بگیرد.

چگونه می‌توان از امن‌بودن قنداق مطمئن شد؟

اگر پتوی قنداق زیادی گشاد باشد یا حین خواب باز شود، می‌تواند صورت نوزاد را بپوشاند و احتمال خفگی را ایجاد کند. همچنین به‌دلیل خواب عمیق‌تر نوزادان قنداق‌شده این خطر تشدید می‌شود، زیرا اگر صورتشان با پتو پوشیده شود، احتمال بیدارشدن آنها و تغییر حالتشان کمتر است.

قنداق‌هایی که زیادی تنگ هستند، مخصوصا اطراف لگن نوزاد، می‌توانند مضراتی داشته باشند. مثلا قنداق‌های تنگ موجب می‌شوند پاهای نوزاد به صورت غیرعادی صاف قرار بگیرند که می‌تواند به لگن و مفصل و غضروف ران آسیب بزند. برای اینکه از حرکت سالم و درست مفاصل ران مطمئن شوید، باید پایین قنداق را به‌اندازه کافی آزاد بگذارید تا پاهای نوزاد بتوانند به حالت طبیعی و خارج از قنداق خم شوند.

قنداق‌کردن فرزندتان به روش درست موجب می‌شود که بتواند راحت‌تر بخوابد و شما نیز آرامش بیشتری داشته باشید. برای قنداق‌کردن همیشه این نکته‌های مهم را در نظر داشته باشید:

۱. همیشه نوزاد را به پشت بخوابانید

امن‌ترین روش برای خوابیدن، با یا بدون قنداق، خوابیدن به پشت است. همچنین مهم است که پایین پتوی قنداق را زیر نوزاد جای دهید. به خاطر داشته باشید که سر و گردن نوزاد باید از قنداق بیرون باشند و آزادانه حرکت کنند.

۲. نوزادتان را خنک نگه دارید

قنداق‌کردن می‌تواند به گرمازدگی منجر شود که خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش می‌دهد. مهم است که دمای اتاق تمام مدت حدود ۲۰ تا ۲۲ درجه سلسیوس باشد. همچنین در برابر وسوسه پوشاندن فرزندتان با چند لایه پتو مقاومت کنید. او فقط به یک دست لباس راحتی و پتوی قنداقش نیاز دارد. جنس قنداق مانند جنس لباس نوزاد باید از پارچه‌های نازک باشد و هوا را عبور دهد. پارچه‌ها و پتوهایی از جنس پنبه برای این کار مناسب هستند.

۳. موقع چرت‌های روزانه نیز نوزاد را قنداق کنید

قنداق‌کردن هم شب‌ها و هم روزها سبب خواب راحت فرزندتان می‌شود. اگر نگران محدودکردن او به قنداق در تمام طول شب هستید، باید بدانید که با رعایت نکات درست قنداق‌کردن، این کار شب‌ها هم مثل روزهاست و خطر اضافه‌ای ندارد. در ضمن چون نوزاد در طول شب چندین بار برای شیرخوردن بیدار می‌شود، فرصت‌های زیادی برای مطمئن‌شدن از راحتی او خواهید داشت.

سؤالات رایج درباره قنداق کردن نوزادان

۱. قنداق کردن نوزاد تا چند ماهگی توصیه می‌شود؟

می‌توانید قنداق‌کردن را تا زمانی ادامه دهید که فرزندتان نوزاد محسوب می‌شود. به محض دیدن نشانه‌های غلت‌زدن او، دیگر نباید قنداقش کنید. این کار موجب می‌شود بتوانند دست‌ها و بازوهای خود را آزادانه تکان دهند تا اگر به پهلو یا روی شکم غلت خوردند، حالت سر خود را تنظیم کنند. فرزند شما باید غلت‌زدن را حدود ۲ یا ۳ماهگی شروع کند.

۲. ارتباط قنداق کردن نوزادان و سندروم مرگ ناگهانی نوزاد چیست؟

ارتباط بین این ۲ مسئله هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که به‌طور کلی مرگ ناشی از سندروم مرگ ناگهانی نوزاد در دهه‌های اخیر کاهش یافته است. البته فرض بر این است که دلیل این کاهش، خوابیدن نوزادان به پشت به‌جای شکم یا پهلوست که والدین توصیه می‌شود.

قنداق‌کردن می‌تواند از چرخیدن نوزادان و خوابیدنشان روی شکم جلوگیری کند که در پیشگیری از سندروم مرگ ناگهانی نوزاد نقش مهمی دارد. با این حال اگر نوزاد بچرخد، در صورت قنداق‌بودن خطر این سندروم بیشتر می‌شود. دلیلش هم این است که بلندکردن سر و چرخیدن برای اجتناب از خفه‌شدن ضروری است و اگر دست‌های نوزاد در قنداق محدود شده‌ باشند، نمی‌تواند این کار را انجام دهد.

۳. آیا می‌توان به بچه قنداق‌شده شیر داد؟

معمولا به والدین توصیه می‌شود که به نوزاد قنداق‌شده شیر ندهند. این امر چند دلیل دارد. تحقیقات نشان می‌دهند نوزادانی که از دست‌هایشان حین شیرخوردن استفاده می‌کنند، راحت‌تر سینه را پیدا می‌کنند. این کار به نوزاد کمک می‌کند راحت‌تر در موقعیت شیرخوردن قرار بگیرد و بیشتر تغذیه کند. علاوه بر این، قنداق کردن نوزادان آنها در محیطی دنج و راحت برای خوابیدن قرار می‌دهد، اما فرزندتان نباید پیش از دریافت شیر کافی بخوابد. بیشتر بچه‌ها قنداق‌شدن را با خواب مرتبط می‌دانند، پس نباید غذاخوردن را نیز به قنداق ربط دهید.

۴. چگونه می‌توان دست‌ها را حین قنداق‌کردن آزاد گذاشت؟

ممکن است روش قنداق‌کردن همه یکسان نباشد. اگر فرزند شما با قنداق‌شدن کامل راحت نیست، می‌توانید بیرون گذاشتن دست‌های او را امتحان کنید. این روش برای نوزادانی که دیگر دچار واکنش مورو نمی‌شوند اما هنوز حس راحتی قنداق را می‌خواهند نیز بسیار مؤثر است.

بیرون نگه‌داشتن دست‌های نوزاد از قنداق کار آسانی است. طبق مراحل گفته‌شده قنداق‌کردن را انجام دهید، اما به‌جای پوشاندن شانه‌ها، قنداق را زیر بغل جا دهید. سایر مراحل تغییری نمی‌کنند. همچنین می‌توانید فقط یک دست نوزاد را بیرون بگذارید.

۵. آیا قنداق‌نکردن نوزاد کار اشتباهی است؟

همه نوزادان از قنداق‌شدن خوششان نمی‌آید. بعضی‌ها این کار را محدودکننده می‌دانند و هر بار تلاش می‌کنند خود را با زور آزاد کنند. اگر قنداق فرزندتان را کلافه می‌کند، لازم نیست حتما این کار را انجام دهید. البته می‌توانید پیش از کنارگذاشتن کامل قنداق، روش‌های مختلفی را امتحان کنید. مثلا می‌توانید بازوهای نوزاد را بیرون از قنداق بگذارید یا از قنداق‌های مخصوص بالدار یا زیپ‌دار استفاده کنید. قنداق‌هایی که مانند کیسه‌خواب هستند نیز آزادی بیشتری به نوزاد می‌دهند.

سخن پایانی

قنداق کردن نوزادان برای بیشتر والدین راه‌حلی اساسی برای آرام‌کردن نوزاد و خواباندنش است. اگر این کار به‌درستی انجام شود، چند ماه اول زندگی فرزندتان را آسان‌تر و راحت‌تر می‌کند و می‌تواند برای شما نیز فرصت استراحت بیشتری فراهم کند. البته در نظر داشته باشید که همه نوزادان قنداق‌شدن را دوست ندارند و باید راحتی فرزندتان را نیز در نظر داشته باشید.