حالت تهوع در دوران بارداری چه دلیلی دارد و چگونه رفع می‌شود؟
تهوع صبحگاهی اولین علامتی است که بسیاری از زنان در دوران بارداری تجربه می‌کنند. تهوع در بارداری که به آن «بیماری صبحگاهی» هم می‌گویند، حدود ۸۰ درصد زنان باردار را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مشکل در سه ماهه‌ی اول بارداری شایع‌تر است و علیرغم نامی که برای آن انتخاب شده، می‌تواند در هر زمانی از روز رخ دهد.
در بیشتر موارد، حالت تهوع در بارداری برای جنین هیچ خطری ندارد. حتی بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که حالت تهوع خفیف صبحگاهی نشانه‌ی بارداری سالم بوده و با کاهش احتمال از دست دادن بارداری همراه است. در این مقاله به علل، علائم و عوارض تهوع صبحگاهی و همچنین نحوه‌ی درمان آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
دلایل تهوع صبحگاهی در بارداری
در حال حاضر، علت دقیق تهوع در بارداری ناشناخته است. با این حال، تغییرات هورمونی ممکن است نقش مهمی در بروز آن داشته باشند.
سطح استروژن
افزایش هورمون استروژن می‌تواند به تهوع صبحگاهی در زنان باردار منجر شود. اما مطالعات هنوز این ارتباط را تأیید نکرده‌اند.
سطح پروژسترون
در دوران بارداری هورمون پروژسترون افزایش پیدا می‌کند تا باعث شل شدن عضلات رحم شده و از زایمان زودرس جلوگیری کند. با این حال ممکن است علاوه بر رحم، معده و روده را هم شل کند و به افزایش اسید معده و بیماری رفلاکس معده به مری یا رفلاکس اسید منجر شود.
گنادوتروپین جفتی انسان
در دوران بارداری هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) هم افزایش می‌یابد و این موضوع می‌تواند باعث استفراغ شود. جنین در حال رشد این هورمون را بلافاصله پس از لقاح تولید می‌کند.
سطح hCG در حدود هفته‌ی ۹ تا ۱۲ بارداری به اوج خود می‌رسد و شدت حالت تهوع و استفراغ هم ممکن است در این زمان بیشتر شود. اگرچه بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که افزایش hCG و حالت تهوع و استفراغ با هم مرتبط هستند، اما نقش دقیق این هورمون در حالت تهوع صبحگاهی هنوز مشخص نیست.
حس بویایی
در دوران بارداری ممکن است فرد نسبت به بوها حساس‌تر شود و به همین دلیل حالت تهوع و استفراغ را تجربه کند.
عوامل خطر
مادرانی که یکی از ویژگی‌های زیر را داشته باشند بیشتر از سایر زنان تهوع در بارداری را تجربه می‌کنند:
- قبل از بارداری به دلیل بیماری حرکت، میگرن، مواجهه با بعضی از بوها یا طعم‌ها و مصرف قرص‌های ضدبارداری دچار حالت تهوع (با یا بدون استفراغ) شده باشند.
- حداقل در یکی از بارداری‌های قبلی خود تهوع صبحگاهی را تجربه کرده باشند.
- دو یا چند قلو باردار باشند.
خستگی مفرط، استرس عاطفی و مسافرت‌های مکرر از سایر عواملی هستند که می‌توانند احتمال تهوع صبحگاهی را افزایش دهند. تهوع صبحگاهی می‌تواند بین بارداری‌ها متفاوت باشد. ممکن است در طول یک بارداری دچار تهوع شدید صبحگاهی شوید، اما این مشکل در بارداری‌های بعدی بسیار خفیف باشد.
عوارض
حالت تهوع و استفراغ می‌تواند به کاهش اشتها منجر شود. بسیاری از زنان باردار نگران هستند که این امر به جنین آن‌ها آسیب برساند. خوشبختانه حالت تهوع خفیف صبحگاهی مضر نبوده و مانع رشد و نمو جنین نمی‌شود؛ اما اگر بعد از ماه‌ی ۳ یا ۴ بارداری همچنان ادامه داشته باشد یا مانع افزایش وزن شود، باید با پزشک صحبت کنید.
در بعضی از زنان باردار، حالت تهوع به استفراغ شدید منجر می‌شود. این مشکل که به آن «استفراغ شدید حاملگی» می‌گویند، نوع نادر و شدید تهوع صبحگاهی است. استفراغ شدید حاملگی باعث عدم تعادل الکترولیت‌ها و کاهش وزن ناخواسته می‌شود و اگر درمان نشود، ممکن است در نهایت به جنین آسیب بزند. در صورت مشاهده‌ی علائم زیر باید بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:
- ناتوانی در غذا خوردن
- کاهش وزن بیش از ۲ پوند (بیش از ۹۰۰ گرم)
- تب
- کاهش حجم ادرار و تیره شدن رنگ آن
- سبکی سر یا سرگیجه
- ضربان قلب سریع
- حالت تهوع شدید در سه‌ی ماهه‌ی دوم بارداری
- وجود خون در استفراغ
- سردردهای مکرر
- درد شکم
- لکه‌بینی یا خونریزی
هر فردی که این علائم شدید را تجربه می‌کند، باید فورا تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرد. برای بعضی از افراد بستری شدن در بیمارستان و دریافت مایعات داخل وریدی ضروری است.
تشخیص تهوع صبحگاهی در بارداری
اگر فردی در دوران بارداری، بدون اینکه دلیل زمینه‌ای دیگری وجود داشته باشد، دچار حالت تهوع و استفراغ شود، معمولاً به‌راحتی می‌توان تهوع صبحگاهی را تشخیص داد. اما تشخیص استفراغ شدید حاملگی پیچیده‌تر است و پزشک برای تأیید آن به دنبال موارد زیر می‌گردد:
- تهوع و استفراغ طولانی‌مدت
- کاهش وزن ناخواسته
- عدم تعادل الکترولیت‌ها
- کم‌آبی بدن
آزمایش ادرار و آزمایش خون به پزشک در تشخیص کم‌آبی بدن، کم‌خونی، سوء تغذیه و کمبود ویتامین‌ها کمک می‌کند. همچنین ممکن است پزشک برای تأیید تعداد جنین‌ها و بررسی مشکلات زمینه‌ای که می‌توانند به تهوع و استفراغ منجر شوند، اسکن سونوگرافی را توصیه کند.
درمان تهوع در بارداری
در بسیاری از موارد، زنان باردار به درمان‌های پزشکی نیاز ندارند و می‌توانند با استراتژی‌های خودمراقبتی به‌طور مؤثری علائم خود را کاهش دهند. در ادامه‌ی مطلب، این استراتژی‌ها و رویکردهای دارویی را که ممکن است پزشک توصیه کند، بررسی می‌کنیم.
استراحت کردن
خستگی در دوران بارداری شایع است و می‌تواند حالت تهوع را بدتر کند. اگرچه دلایل دقیق خستگی و حالت تهوع در بارداری ناشناخته است، اما مهم است که زنان باردار هر زمان که ممکن است استراحت کنند و خواب کافی داشته باشند.
اصلاح برنامه‌ی غذایی
افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کاهش حجم هر وعده در کنترل تهوع صبحگاهی مؤثر است. نوع غذای مصرفی هم می‌تواند در رفع این مشکل نقش داشته باشد. غذاهای خشک مانند کراکر شور کمتر از غذاهای تند و پرادویه باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ می‌شوند.
اجتناب از محرک‌ها
بعضی از بوها و طعم‌ها ممکن است تهوع در دوران بارداری را تحریک کنند. شناسایی این محرک‌ها و اجتناب از آن‌ها می‌تواند به فرد کمک کند که دفعات و شدت تهوع و استفراغ را کاهش دهد.
استفاده از داروی ضدتهوع
اگر علائم تهوع در بارداری علیرغم استفاده از درمان‌های خانگی همچنان شدید باشد، ممکن است پزشک به مدت کوتاه استفاده از یک داروی ضدتهوع را که برای دوران بارداری بی‌خطر است، توصیه کند.
مصرف مکمل زنجبیل
بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که مکمل‌های زنجبیل بدون اینکه پیامدهای منفی جدی به دنبال داشته باشند، به کاهش علائم تهوع صبحگاهی در بارداری کمک می‌کنند. با این حال، شواهد بالینی در مورد استفاده از آن‌ها وجود ندارد.
ویتامین B6 و دوکسیلامین
یک داروی ترکیبی که حاوی ویتامین B6 و دوکسیلامین (Doxylamine) است، می‌تواند به درمان تهوع صبحگاهی در سه ماهه‌ی اول بارداری کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که این دارو در ۷۰ درصد افراد موفق به کاهش تهوع و استفراغ می‌شود.
پیشگیری از تهوع صبحگاهی
اقدامات زیر به پیشگیری از حالت تهوع یا به حداقل رساندن آن کمک می‌کنند:
- نوشیدن آب کافی به‌صورت جرعه‌جرعه در طول روز
- استراحت کردن
- استفاده از تهویه‌ی مناسب در خانه و محل کار برای از بین بردن بوهایی که باعث حالت تهوع می‌شوند
- پرهیز از مصرف غذاهای تند یا پرچرب
- کاهش حجم وعده‌های غذایی
- اجتناب از دود سیگار
اگر هیچ‌کدام از این توصیه‌ها مؤثر نبودند یا حالت تهوع بیش از ۳ تا ۴ ماه طول کشید، با پزشک خود صحبت کنید. بدون مشورت با پزشک از داروهای گیاهی یا شیمیایی استفاده نکنید.
کلام پایانی
تهوع صبحگاهی اصطلاح رایجی است که به تهوع و استفراغ در دوران بارداری اشاره دارد و علیرغم نامش می‌تواند در هر زمانی از روز رخ دهد. این مشکل در سه ماهه‌ی اول بارداری شایع‌تر است و تقریباً ۸۰ درصد زنان باردار درجاتی از آن را تجربه می‌کنند. در حال حاضر علت اصلی تهوع در بارداری مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که تغییر سطح هورمون‌ها در بروز آن نقش داشته باشد.
تهوع صبحگاهی هیچ خطری برای جنین در حال رشد ندارد، اما ممکن است به‌طور قابل توجهی روی کیفیت زندگی تأثیر بگذارد. درمان‌های خانگی مثل استراحت کردن و اجتناب از مصرف غذاهای پرادویه و پرچرب و همچنین مصرف دارو زیر نظر پزشک می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند.
در بیشتر زنان تهوع صبحگاهی بعد از هفته‌ی دوازدهم بارداری بهبود می‌یابد، اگرچه می‌تواند در کل دوران بارداری ادامه داشته باشد. در موارد نادر، مادر باردار نوع شدید تهوع صبحگاهی را تجربه می‌کند که استفراغ شدید حاملگی نامیده می‌شود و به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد.