جوهر نمک (هیدروکلریک اسید)
جوهر نمک (HCL) یا هیدروکلریک اسید که با نام های دیگری همچون اسیدم سالیس و نمک اسید نیز شناخته شده می باشد، از قوی ترین اسیدهای مورد استفاده در محیط های صنعتی و تصفیه آب و فاضلاب به شمار می رود. این ترکیب بسیار خورنده بوده و استشمام بوی تند آن منجر به مشکلات تنفسی و مسمویت می گردد. اسید کلریدریک تاثیر بسیار بالایی از نظر رسوب زدایی و جرم گیری داشته و در صنایع مختلف از جمله تولید فولاد و آبکاری و اسیدشویی فلزات مورد استفاده قرار میگیرد.
جوهر نمک یا هیدروکلریک اسید چیست؟
اسید هیدروکلریک یا HCL که با نام های دیگری از قبیل تیرک و همچنین نمک اسید و اسید کلریدریک نیز شناخته شده می باشد، یکی از اسیدهای معدنی بسیار قوی با PH حدود 2 می باشد. این ماده اسیدی بی رنگ بوده و قدرت خورندگی بسیار بالایی داشته و گزینه ای بسیار کاربردی برای جرم گیری به شمار می رود. علاوه بر تاثیراتی که بر حذف رسوبات از روی سطوح و تاسیسات مختلف دارد، از جوهر نمک برای تولید مواد پلاستیکی پی وی سی و همچنین مواد منعقد کننده نیز در صنایع مختلف استفاده میشود. بر اساس اسناد موجود، برای اولین بار هیدروکلریک اسید یا جوهر نمک در قرن 16 میلادی توسط آندریاس لیباویوس تهیه شده است که از حرارت دهی نمک در بوته چینی گل رس بدست آمده است.
نحوه تولید جوهر نمک
برای تهیه اسید کلریدریک یا جوهر نمک روش های متعددی وجود دارد که از جمله آنها می توان به استفاده از نمک طعام اشاره نمود. البته در روش های تولید هیدروکلریک اسید در صنعت از هیدروژن کلرید و آب استفاده میشود و در نهایت خروجی آن اسید با درجه خلوص 38 درصد می باشد. در صورتیکه از نمک معمولی و اسید سولفوریک برای تولید این اسید استفاده شود، واکنش های زیر را شاهد خواهیم بود:
NaCl + H2SO4 ——> HCl + NaHSO4
NaCl+H2NaHSO4———-> HCl + Na2SO4
در این روش لازم است علاوه بر نمک و اسید سولفوریک، از خمیر نیترات نیز استفاده شود و حرارت دهی انجام شود.
در روش دیگری که بیشتر معمول می باشد، از هیدروژن و کلر برای تهیه هیدروکلریک استفاده میشود که فرمول واکنش آن به صورت زیر است:
H2 + Cl2 ———–> ۲HCl
در این روش ابتدا کلر و هیدروژن را حرارت دهی می کنند تا کلر بسوزد و کلروهیدروژن تولید شود. برای حرارت دهی کلر و هیدروژن از کوره های سیلیکاتی استفاده میشود و در نهایت کلروهیدروژن سرد و جذب شده و اسید کلریدریک بدست خواهد آمد.
ویژگی های فیزیکی و شیمیایی جوهر نمک یا هیدروکلریک اسید
جوهر نمک یا فرمول شیمیایی HCL بی رنگ با بوی بسیار تند و زننده می باشد که قدرت خورندگی بسیار بالایی دارد و در تصفیه آب مورد استفاده قرار میگیرد. جرم مولکولی این ماده اسیدی 36.46 گرم بر مول بوده و خلوص آن در بازه 30 تا 37 درصد می باشد. لازم به ذکر است که اسید کلریدریک با خلوص بیش از 40 درصد بسیار فرار بوده و لازم است در محیط های دربسته با شرایط دمایی مناسب نگهداری شود. جوهر نمک در دمای -35 درجه سانتی گراد ذوب و در 108 درجه سانتی گراد به جوش میرسد و قابل اشتعال نمی باشد، اما براحتی در آب حل می گردد.
واکنش جوهر نمک با فلزات
همان طور که در طول متن اشاره شد، این ماده اسیدی بسیار خورنده بوده و در صنایع مختلف و تولید فلزات و آبکاری و فولاد مورد استفاده قرار میگیرد. آهن و قلع و فلزاتی که بر پایه این دو می باشند، در تماس با جوهر نمک حل میشوند. از این خاصیت برای حذف قلع و لحیم قطعات الکترونیکی به وفور استفاده میشود. لازم به ذکر است که اسید کلریدریک قادر به حل کردن فلزات گرانبها و همچنین مس نمی باشد.
تفاوت جوهر نمک و وایتکس
یکی از اشتباهات رایج این است که اغلب افراد وایتکس و جوهر نمک را یکسان در نظر میگیرند. این دو ماده شیمیایی که هر دو دارای خاصیت تمیزکنندگی بالا می باشند، از نظر نوع ترکیبات موجود در آنها با هم متفاوت می باشند. وایتکس که در واقع همان سدیم هیپوکلریت می باشد، از سدیم و کلر تشکیل شده و به عنوان یک ماده قلیایی مورد استفاده قرار میگیرد. این در حالیست که هیدروکلریک اسید دارای PH کمتر از 2 بوده و یک اسید بسیار قوی با خاصیت خورندگی می باشد. به همین دلیل جوهر نمک لک های سیاه را بر روی سطوح فلزی و کاشی و سرمیک ایجاد می کند اما وایتکس چنین خاصیتی ندارد. توجه داشته باشید که ترکیب این دو ماده بسیار خطرناک می باشد.
تفاوت جرمگیر و جوهرنمک
تفاوت جوهر نمک و جرمگیر تا حد زیادی به نوع مصرف و کاربرد آنها و همچنین قدرت اسیدی این دو محلول مرتبط می باشد. جوهر نمک یا هیدروکسید اسید ماده ای با قدرت اسیدی بسیار بالا در بازه 0 تا 20 می باشد که بیشتر در صنعت مورد استفاده قرار میکیرد. از این مواد برای از بین بردن رسوب های قوی و خالص سازی استفاده میشود. این در حالیست که جرم گیر ها قدرت اسیدی ضعیف تری داشته و بیشتر برای ایجاد جلا و از بین بردن لک های روشی کاشی و سرامیک مورد استفاده قرار میگیرند.
کاربرد جوهر نمک در تصفیه آب
کاربرد جوهر نمک در صنایع مختلف از جمله تولید فولاد و فلزات، صنایع غذایی و همچنین سفید کردن کاغذ و غیره مورد استفاده قرار میگیرد. از مهم ترین کاربردهای این مواد اسیدی می توان به تصفیه آب و فاضلاب اشاره نمود. هیدروکلریک اسید در فرآیند تولید آهن کلرید و پلی آلومینیوم کلرید که از مواد منعقد کننده قوی می باشند استفاده میشود. استفاده از این مواد برای حذف ذرات کلوئیدی و معلق در حوضچه های تصفیه فاضلاب و آب کاربرد زیادی دارد.
از دیگر موارد کاربرد اسید کلریدریک می توان به بازسازی رزین های کاتیونی مورد استفاده در تجهیزات تصفیه آب از قبیل سختی گیر ها اشاره نمود. توجه داشته باشید که عدم رعایت اصول ایمنی در زمان استفاده از این مواد اسیدی مشکلات متعددی از قبیل سوزش پوست، مسمومیت و مشکلات تنفسی و خفگی را به همراه خواهد داشت.
کاربرد هیدروکلریک اسید در استخرها
از جوهر نمک در تصفیه آب استخر و همچنین جرم گیری کاشی و سرامیک کف و دیواره های آن مورد استفاده قرار میگیرد. این مواد به دلیل خورندگی بسیار بالا باید به مقدار بسیار کم و به نسبت 1 به 100 لیتر آب استفاده شود در غیر این صورت منجر به سیاه و لک شدن و از بین رفتن لعاب روی کاشی و سرامیک خواهد شد.
همچنین لازم به ذکر است که پس از استفاده از کلر مایع یا پودر کلر در استخرها، مقدار PH ممکن است با تغییراتی مواجه شود که عدم کنترل آن می تواند منجر به بیماری های پوستی گردد. درشرایطی که خاصیت قلیاییت آب پس از کلر زنی افزایش پیدا میکند، با تزریق مقدار کمی از جوهر نمک می توان مقدار PH را در سطح استاندارد تنظیم نمود.
خرید جوهر نمک
درجه خلوص اسید کلریدریک اهمیت بسیار زیادی داشته و با توجه به نوع کاربرد آن از گزینه های مختلفی برای این منظور استفاده میشود. به عنوان مثال، خرید جوهر نمک مورد استفاده برای محیط های صنعتی می تواند درجه خلوص بالا و حدود 37 درصد داشته و برای مصارف خانگی حدود 10 تا 12 درصد مورد استفاده قرار میگیرد.