مهرطلبی چگونه شما را از خودتان غافل می‌کند؟

مهرطلبی یکی از مرسوم‌ترین و در عین حال یکی از مخرب‌ترین الگوهای شخصیتی است که در صورت کنترل نشدن می‌تواند آسیب‌های شدیدی به روان فرد و کیفیت روابطش وارد کند. افراد مهرطلب معمولا برطرف کردن نیازهای خود را قربانی ازخودگذشتگی برای رسیدگی به نیازهای بقیه می‌کنند. آن‌ها عموما این رفتار را برای برقراری ارتباط با بقیه از خود بروز می‌دهند. مشکل این است که افراد مرتبط با شخص مهرطلب اغلب احساس معذب بودن می‌کنند و تلاش می‌کنند تا از فرد مهرطلب دوری کنند. در این مقاله  پس از تعریف مهرطلبی و معرفی ۱۰ نشانه‌ی مهرطلب بودن، به بررسی نقش مهرطلبی در دور کردن بقیه از خود می‌پردازیم و راهکارهایی را برای کنترل آن ارائه می‌کنیم. با ما همراه باشید.

مهرطلبی چیست؟

تعریف لغت‌نامه‌ای از واژه‌ی «مهرطلب» اینگونه است: «شخصی که از نظر عاطفی نیاز به راضی نگه داشتن بقیه حتی به قیمت قربانی کردن نیازها یا امیال خودش دارد.»

میل ذاتی انسان‌ها به خوشحال کردن و راضی نگه داشتن دیگران طبیعی محسوب می‌شود. انسان موجودی اجتماعی است و طبق قراردادی نانوشته، تمایل به توجه کردن به نیازها و احساسات باقی هم‌نوعانش دارد. مشکل آنجا شکل می‌گیرد که عده‌ای توجه به بقیه را به دلایلی که عمدتا ریشه در کودکی دارد بیش از اندازه جدی می‌گیرند و در مسیر کسب مهر و تأیید بقیه، خود را فدا می‌کنند.

افراد مهرطلب معتقد هستند که نیازهای بقیه به نیازها و زندگی خودشان ارجحیت دارد. از این رو، اولویت‌بندی خود را وابسته به رضایت دیگران می‌بینند و در نهایت، ناراضی و افسرده، با کوله‌باری از احساسات تلخ روابط خود را پایان می‌دهند.

۱۰ ویژگی شخص مهرطلب

میل به راضى کردن بقیه در افراد مهرطلب از مشکل‌های شدید مرتبط با کمبود عزت نفس نشأت می‌گیرد. اکثر این افراد در کودکی مورد بدرفتاری دیگران، به‌خصوص بزرگ‌ترها، واقع شده‌اند و حالا سعی دارند با خوش‌رفتاری با بقیه در شرایط مشابه قرار نگیرند.

بسیاری از این افراد، مهرطلبی را با محبت کردن اشتباه می‌گیرند. بنابراین با خوش‌خیالی و به اسم محبت به دیگران باج می‌دهند. آگاهی از ویژگی‌های مشترک میان افراد مهرطلب، می‌تواند شما را در تشخیص این پدیده در خود یا بقیه یاری کند. در ادامه ۱۰ تا از این ویژگی‌ها را معرفی می‌کنیم.

۱. تظاهر می‌کنید که با نظر همه موافقید

مؤدبانه گوش فرا دادن به حرف‌های بقیه، حتی وقتی با نظرهایشان موافق نیستید، یک مهارت اجتماعی ارزشمند محسوب می‌شود. اما تظاهر به موافقت برای کسب مقبولیت می‌تواند شما را وادار به انجام کارهایی کند که با ارزش‌هایتان مغایرت دارند.

۲. خود را در قبال احساسات بقیه مسئول می‌دانید

توجه داشتن به تأثیرهایی که رفتارتان می‌تواند روی بقیه بگذارد کار درستی است. اما طرز فکری که باعث شود مدام خود را مسؤول پدیدار شدن احساس‌های مختلف در بقیه بدانید مخرب است.

۳. زیاد معذرت‌خواهی می‌کنید

معذرت‌خواهی بیش از حد یک چراغ قرمز است. اکثر مواقع شما فقط برای اینکه خودتان هستید معذرت‌خواهی می‌کنید و این رفتار به پدیدار شدن تمایل‌های مهرطلبانه دامن می‌زند.

۴. انجام کارهایتان برایتان آزاردهنده است

شما مختارید که هرطور که می‌خواهید زمانتان را سپری کنید. اما اگر مهرطلب باشید، برنامه‌ی کاریتان پر از فعالیت‌هایی است که صرفا برای کسب رضایت بقیه قصد انجامشان را دارید. در چنین شرایطى، انجام این کارها برایتان به‌شدت زجرآور می‌شود.

۵. قدرت «نه» گفتن ندارید

رضایت دادن به انجام کارهایى که از توانتان خارج است شما را براى پرداختن به کارهاى خودتان خسته می‌کند. تا زمانی که حرف خود را با صراحت نزنید، به اهدافتان نمی‌رسید.

۶. نمی‌توانید تحمل کنید که بقیه از شما ناراحت یا عصبانی باشند

اگر نمی‌توانید تحمل کنید که بقیه از شما ناراحت یا عصبانی باشند، به احتمال زیاد ارزش‌های خود را تغییر می‌دهید تا مطابق با میل دیگران باشند. این نوع تغییر، مقدمه بروز مهرطلبی است.

۷. خوشحالی بقیه برایتان اولویت دارد

افراد مهرطلب به اختیار خود اهدافشان را فراموش می‌کنند تا به خوشحالی بقیه لطمه‌ای وارد نشود. یافته‌های یک تحقیق علمی نشان داده که افراد مهرطلب برای خوشحال کردن بقیه حتی حاضرند از مواد غذایی که دوست ندارند هم تغذیه کنند!

۸. تمجید بقیه برای رضایت شما از خودتان ضروری است

هر کسی دوست دارد تمجید شود اما تمجید در زندگی افراد مهرطلب مرکزیت دارد. تحسین شدن برای آن‌ها به معنای تصدیق شدن هویتشان است و در غیابش احساس ناکافی بودن می‌کنند.

۹. برای دور شدن از درگیری هر کاری می‌کنید

درگیری با بقیه پدیده‌ی خوشایندی نیست، اما دور شدن از درگیری به هر قیمتی نشان‌دهنده این است که در دفاع از باورهایتان ضعف دارید.

۱۰. ناراحتی خود را مخفی می‌کنید

تا زمانی که توانایی ابراز احساس‌هایی همچون ناراحتی و ناامیدی را پیدا نکنید، نمی‌توانید روابط درستی برقرار کنید. مخفی کردن احساس‌های منفی، روابط را مصنوعی و بی‌روح می‌کند.

تأثیر مهرطلبی در دور کردن اطرافیان

افراد مهرطلب معمولا با وجود داشتن برنامه‌های سنگین و پی‌در‌پی، باز هم زمانی را برای رسیدگی به نیازهای دیگران اختصاص می‌دهند. این افراد اغلب همان کسانی هستند که توانایی «نه» گفتن را ندارند.

در ظاهر، ارجحیت دادن به نیازهای بقیه باید شخص مهرطلب را تبدیل به شخصی محبوب کند، اما واقعیت چیز دیگری است. افراد مهرطلب معمولا بقیه را از خود می‌رانند و بار عاطفی این پدیده به قدری برایشان سنگین است که آن‌ها را بیش از قبل افسرده می‌کند.

مایه گذاشتن بیش از حد افراد مهرطلب، روابط آن‌ها را یک طرفه شکل می‌دهد. آن‌ها مدام از اینکه بقیه آنگونه که می‌خواهند با آن‌ها رفتار نمی‌کنند آسیب می‌بینند. از طرفی، تغییر جهت قدرت در رابطه هر دو طرف را به فکر وامی‌دارد. شخص مهرطلب از کمبود توجه غمگین می‌شود و طرف مقابل هم از اینکه نمی‌تواند طبق توقع‌های شخص مهرطلب رفتار کند درگیر عذاب وجدان می‌شود.

افراد مهرطلب اغلب توانایی مرزگذاری در روابطشان را هم ندارند. این معضل باعث می‌شود در موقعیت‌های جدی، مثلا در محل کار، خود را دست کم بگیرند و فرصت‌های فوق‌العاده‌ای را از خود سلب کنند. از طرفی، همکاران ممکن است شخص مهرطلب را رقیبی برای جلب توجه افراد والامرتبه در محل کار تلقی کنند و نسبت به او حساس شوند.

افراد مهرطلب همچنین تمایل بیشتری به بیان شوخی‌های خودتخریبانه دارند که می‌توانند از دیدگاه بقیه نوعی التماس برای کسب مقبولیت محسوب شوند. این شوخی‌ها وقتی در شرایط مقایسه‌ای ابراز می‌شوند تأثیر بدتری می‌گذارند. برای مثال، شخص مهرطلب ممکن است برای تعریف از پوشش طرف مقابل، از پوشش خود به بدی یاد کند. او برای خوشحال کردن طرف مقابل این کار را انجام می‌دهد اما برداشتی که از این حرف می‌شود منفی است.

افراد مهرطلب اغلب مصنوعی به نظر می‌رسند چون از دید بقیه کارهایشان را اغراق‌آمیز انجام می‌دهند. این باعث می‌شود که خودِ حقیقی شخص از دیده پنهان شود و تلاش‌هایش برای برقرار کردن روابط بامعنی بی‌ثمر باشد.

راهکارهای مقابله با مهرطلبی

پائولا کوکسُن (Paula Cookson)، روان‌درمانگر و نویسنده‌ی آمریکایی، در کتاب «خودِ رهاشده: راهنماى افراد مهرطلب براى داشتن روابطی بهتر» راهکارهایی علمی برای مقابله با این طرز فکر ارائه کرده است. در این بخش، چند تا از این راهکارها را با هم بررسی می‌کنیم.

۱. به اهمیت کاری که قصد انجامش را دارید خوب فکر کنید

قبل از انجام کاری برای بقیه که بیانگر لطف شما است، از خود سؤال‌های زیر را بپرسید.

• آیا واقعا به کاری که می‌خواهم انجام دهم اهمیت می‌دهم؟
• آیا با انجام این کار به کسی که دوستش دارم لطف می‌کنم؟
• آیا دارم این کار را از روی ترس از ناراحت یا عصبانی کردن بقیه انجام می‌دهم؟
• آیا برای رضایت دادن به انجام این کار زیر فشار قرار گرفته‌ام؟
• آیا زمان، علاقه‌ و انرژی کافی برای انجام این کار را دارم؟
• اگر این کار را انجام دهم، این امکان وجود دارد که از خود یا کسی که کار را براش انجام داده‌ام متنفر شوم؟

پاسخ دادن به این سؤال‌ها می‌تواند شما را تشویق به تجدید نظر در تصمیم‌گیری کند. افراد مهرطلب معمولا در روابطشان نارضایتی بسیاری را تجربه می‌کنند. دلیل این نارضایتی ناتوانی در پذیرش خود و بیان واضح خواسته‌ها است.

۲. ارزش وجودیتان را به خود یادآوری کنید

در مسیر بهبودی، بهترین کار یادآوری ارزش وجودیتان به خودتان است. در این راستا می‌توانید با تکرار جمله‌های زیر، مغز خود را به پذیرش واقعیت‌هایی که از آن‌ها غافل بوده‌اید شرطی کنید.

• نیازهای من بر نیازهای بقیه ارجحیت دارد.
• من آن‌قدر به خود اهمیت می‌دهم که درباره‌ی آنچه برای من بهترین است صحبت کنم.
• اگر نیازهای خود را به وضوح بیان کنم، بقیه هم از این صراحت سود می‌برند.
• من می‌توانم از بقیه درخواست کمک کنم و لیاقت برآورده شدن نیازهایم را دارم.
• صحبت از نیازهای خودم به معنی خودخواه بودنم نیست، من هم مانند بقیه یک انسان هستم.

۳. در مسیر بهبود استمرار داشته باشید

به خاطر داشته باشید که رفتارهای مهرطلبانه به مرور زمان و با تمرین و استمرار بهبود می‌یابند. نکته‌ی قابل توجه این است که اصلی‌ترین قدم در جهت بهبود، تشخیص دلیل و زمان تن دادن به تمایل‌های مهرطلبانه است. اگر تنها دلیلی که برای خدمت‌رسانی به بقیه دارید، کسب مقبولیت و توجه آن‌ها است، مهرطلبی کم کم برایتان تبدیل به رفتاری خودکار و ناخودآگاه می‌شود.

مهرطلبی ریشه در کودکی یا ساختارهای اجتماعی دارد که به فرد القا می‌کنند که اگر در کسب مقبولیت بقیه شکست بخورد، دیگر ارزشی ندارد. افراد مهرطلب فقط زمانی می‌توانند نسبت به ترک این عادت اقدام کنند که تله‌های قرار گرفته پیش رویشان را به خوبی تشخیص دهند.

یکی از منفی‌ترین پیامدهای مهرطلبی، دور افتادن از هویت حقیقی خود است. اگر مدام در خدمت نیازها و اهداف بقیه باشید، کم کم به این باور می‌رسید که نیازهای خودتان هیچ اهمیتی ندارد. در چنین شرایطی نمی‌توان توقع داشت که بقیه به نیازها و امیال شما اهمیت بدهند!

زمانی که به چرخه معیوب ازخودگذشتگی بی‌جا خاتمه دهید، می‌توانید هویت از دست رفته خود را بازیابید. به خاطر داشته باشید که مهرطلبی بیش از اندازه مانع از برقراری روابط صمیمانه می‌شود.

مرور کلى

حرف زدن درباره‌ی بهبود پدیده‌ی مهرطلبی به مراتب آسان‌تر از عمل کردن به راهکارها است. رفتارهایی که منجر به بروز مهرطلبی می‌شوند ریشه در الگوهایی دارند که در ذهن حک شده‌اند. به خاطر داشته باشید که روند بهبود زمان‌بر است و نخستین قدم افزایش دادن زمانی است که به خود و نیازهایتان اختصاص می‌دهید. وقتی مهارت صادقانه زیستن به خاطر خودتان را بیاموزید، روابط باکیفیت‌تری هم برقرار خواهید کرد و زندگی سودمندتری خواهید داشت.