آیا کلسترول خون در ورزشکاران هم بالا می‌رود؟
ورزش هوازی به کنترل چربی‌های خون کمک می‌کند و به همین دلیل شیوع کلسترول بالا در ورزشکاران در مقایسه با سایر افراد کمتر است. با این حال، ورزشکاران هم ممکن است با این مشکل مواجه شوند. چون عوامل دیگری هم وجود دارند که می‌توانند روی کلسترول خون تأثیر داشته باشند، مثل رژیم غذایی و ژنتیک.
معمولاً وقتی سطح کلسترول بالاتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر (mg/dl) باشد، می‌گوییم شخص به افزایش کلسترول خون مبتلا شده است. وجود کلسترول اضافی در خون خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته‌ی مغزی و سایر مشکلات مرتبط با سلامتی را افزایش می‌دهد.
اگرچه میزان کلسترول خون با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد، اما پزشکان توصیه می‌کنند که غربالگری از سنین کودکی شروع شود. اگر آزمایش غربالگری نشان دهد که کلسترول فرد بالاتر از حد طبیعی است، پزشک تغییر سبک زندگی و احتمالاً مصرف دارو را برای کاهش سطح آن توصیه می‌کند.
اگر می‌خواهید درباره‌ی دلایل کلسترول بالا در ورزشکاران، نحوه‌ی تأثیر آن بر عملکرد ورزشی، گزینه‌های درمانی و موارد دیگر اطلاعات کسب کنید، این مقاله را تا انتها بخوانید.
آیا کلسترول بالا روی عملکرد ورزشی تأثیر می‌گذارد؟
با اینکه افزایش کلسترول خون یک بیماری رایج است و افراد زیادی به آن مبتلا هستند، تحقیقات کمی در مورد تأثیر کلسترول بالا روی عملکرد ورزشی انجام شده است. با این حال، محققان به این نکته اشاره می‌کنند که کلسترول بالا خطر بیماری قلبی و سکته‌ی مغزی را افزایش می‌دهد.
مرگ ناگهانی قلبی (SCD) شایع‌ترین علت پزشکی مرگ ناگهانی در ورزشکاران است. SCD یک مرگ ناگهانی و غیرمنتظره است که در اثر اختلال عملکرد قلب یا ایست قلبی ناگهانی رخ می‌دهد.
یک مطالعه تخمین می‌زند که SCD هر سال به ازای هر ۴۰ تا ۸۰ هزار ورزشکار در یک نفر رخ می‌دهد. در میان ورزشکاران رقابتی، یعنی کسانی که در ورزش‌های تیمی یا انفرادی برای رقابت با دیگران شرکت می‌کنند، این مرگ و میرها بیشتر در افراد جوان اتفاق می‌افتند. اگرچه SCD نادر است، اما وقوع آن در ورزشکارانی که اغلب جوان و احتمالاً سالم هستند، تأثیر عاطفی و اجتماعی زیادی بر جامعه دارد.
همین مطالعه بیان می‌کند که SCD در ورزشکاران مسن‌تر در طول ورزش‌های عادی شایع‌تر است و سالانه حدود ۲۱ نفر از هر ۱ میلیون شرکت‌کننده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شایع‌ترین علت SCD در سالمندان ورزشکار بیماری عروق کرونر (عروق تغذیه‌کننده‌ی قلب) است. با توجه به اینکه کلسترول بالا احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر را افزایش می‌دهد، احتمالاً در ورزشکاران در بروز SCD نقش دارد.
آیا احتمال ابتلا به کلسترول بالا در ورزشکاران استقامتی وجود دارد؟
در ورزشکاران استقامتی و بسیار فعال هم ممکن است سطح کلسترول خون بالاتر از حد طبیعی باشد. معمولاً ورزش هوازی منظم باعث افزایش کلسترول خوب (HDL) و کاهش کلسترول بد (LDL) می‌شود. این اثرات بسته به وضعیت سلامتی افراد، رژیم غذایی و نوع فعالیتی که انجام می‌دهند، متغیر است. به طوریکه سطوح بالای تمرین همراه با رژیم کتوژنیک پرچرب ممکن است نتایج متفاوتی را به همراه داشته باشد. رژیم کتوژنیک چربی بسیار زیادی دارد، اما مقدار کربوهیدرات آن کم است.
در یک مطالعه، دوندگان فوق استقامتی که رژیم پرچرب و کم‌کربوهیدرات مصرف می‌کردند با کسانی که رژیم پرکربوهیدرات داشتند، مقایسه شدند. محققان با بررسی نتایج این مطالعه دریافتند که کلسترول تام، کلسترول LDL و کلسترول HDL در ورزشکارانی که رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات داشتند، به‌طور قابل توجهی بالاتر بود.
سطوح طبیعی کلسترول
کلسترول یک ماده‌ی مومی شکل است که در خون یافت می‌شود و به ساخت هورمون‌ها و سلول‌های سالم توسط بدن کمک می‌کند. اما وقتی سطح آن به دلیل رژیم غذایی نامناسب و سایر عادات سبک زندگی، ابتلا به بعضی از بیماری‌ها، ژنتیک یا ترکیبی از این عوامل بیش از حد بالا می‌رود، احتمال بروز بیماری‌های قلبی-عروقی افزایش پیدا می‌کند.
کلسترول بالا باعث ایجاد رسوبات چربی در عروق خونی می‌شود که این رسوبات به‌مرور زمان شریان‌ها را مسدود و جریان خون را کاهش می‌دهند. اگر رسوبات چربی به‌طور ناگهانی شکسته شده و لخته‌ی خون تشکیل دهند، باعث حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی می‌شوند. به همین دلیل، غربالگری و اندازه‌گیری کلسترول خون در فواصل زمانی منظم اهمیت زیادی دارد.
کلسترول تام
کلسترول تام شامل اندازه‌گیری کل کلسترول موجود در خون یعنی کلسترول LDL، کلسترول HDL و سایر اجزا می‌شود. در بزرگسالان، سطوح مختلف کلسترول تام به‌صورت زیر طبقه‌بندی می‌شود:
| کلسترول تام | طبقه‌بندی |
| کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر | نرمال |
| ۲۰۰ تا ۲۳۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر | حد مرز بالا |
| بالاتر از ۲۳۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر | بالا |
علاوه بر سن و جنسیت، قومیت افراد هم می‌تواند روی سطح کلسترول آن‌ها تأثیر بگذارد.
کلسترول LDL
LDL باعث تشکیل پلاک در شریان‌ها می‌شود و به همین دلیل معمولاً به آن کلسترول بد می‌گویند. برای بزرگسالان، طبقه‌بندی سطوح مختلف LDL به‌صورت زیر انجام می‌شود:
| کلسترول LDL | طبقه‌بندی |
| کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر | نرمال |
| ۱۰۰ تا ۱۲۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر | نزدیک به حد نرمال |
| ۱۳۰ تا ۱۵۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر | حد مرز بالا |
| ۱۶۰ تا ۱۸۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر | بالا |
| ۱۹۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر | خیلی بالا |
کلسترول HDL
کلسترول HDL به حذف کلسترول LDL از جریان خون کمک می‌کند. بنابراین، از آن به‌عنوان کلسترول خوب یاد می‌شود. سطوح طبیعی کلسترول HDL در مردان و زنان بالغ و همچنین کودکان و نوجوانان زیر ۱۹ سال به ترتیب ۴۰، ۵۰ و ۴۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر تعریف می‌شود. در افراد بزرگسال، پزشکان HDL کمتر از ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر را پایین و ۶۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر را بالا در نظر می‌گیرند.
ارتباط کلسترول با سن
معمولاً سطح کلسترول خون با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد. بنابراین، با افزایش سن اهمیت غربالگری بیشتر می‌شود. به‌طور کلی، توصیه می‌شود که همه‌ی افراد طبق دستورالعمل‌های زیر غربالگری شوند:
- کودکان و نوجوانان ۱۹ ساله یا کوچک‌تر: اولین غربالگری باید بین ۹ تا ۱۱ سالگی انجام شده و بعد از آن هر پنج سال یکبار تکرار شود. اگر در خانواده سابقه‌ی کلسترول بالا یا عوامل خطر بیماری قلبی-عروقی وجود داشته باشد، ممکن است پزشک غربالگری را در سن دو سالگی توصیه کند.
- افراد ۲۰ تا ۶۵ ساله: در افرادی که سن آن‌ها کمتر است، باید غربالگری هر پنج سال یکبار انجام شود. اما مردان ۴۵ تا ۶۵ ساله و زنان ۵۵ تا ۶۵ ساله باید هر یک تا دو سال یکبار تحت غربالگری قرار بگیرند.
- افراد بالای ۶۵ سال: در سالمندان باید به‌طور سالانه غربالگری انجام شود.
معمولاً میزان کلسترول در مردان نسبت به زنان بالاتر است. در زنان، سطح کلسترول خون پس از یائسگی افزایش پیدا می‌کند.
چگونه کلسترول خون را کاهش دهیم؟
هیچ رویکرد یکسانی برای درمان تمام بیماران مبتلا به کلسترول بالا وجود ندارد و به همین دلیل باید برای هر بیمار به‌طور جداگانه تصمیم‌گیری شود. برای درمان کلسترول بالا باید فاکتورهای مختلفی از جمله سن، سبک زندگی و سابقه‌ی پزشکی شخصی و خانوادگی در نظر گرفته شود. همچنین پزشک باید علاوه بر رژیم غذایی، ورزش و وزن بدن، سایر عادات مانند سیگار کشیدن و مصرف الکل را هم بررسی کند.
همیشه اصلاح سبک زندگی و پیروی از رژیم غذایی سالم بخش مهمی از درمان کلسترول بالا را تشکیل می‌دهد. اما افراد پرخطر، یعنی بیماران مبتلا به مشکلات قلبی، پرفشاری خون یا دیابت، باید علاوه بر تغییر سبک زندگی تحت دارودرمانی هم قرار بگیرند.
تغییر سبک زندگی
اصلاحاتی که معمولاً پزشکان انجام آن‌ها را برای درمان کلسترول بالا در ورزشکاران و سایر افراد توصیه می‌کنند، عبارتند از:
- تغذیه‌ی مناسب برای حفظ سلامت قلب: این استراتژی شامل کاهش مصرف غذاهای حاوی چربی اشباع و چربی ترانس (مانند فست‌فود، شیرینی‌جات، روغن جامد، گوشت پرچرب و…) و تشویق به خوردن طیف وسیعی از غذاهای مغذی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و گوشت بدون چربی می‌شود. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهند که رژیم غذایی مدیترانه‌ای می‌تواند به کاهش کلسترول خون کمک کند.
- کنترل وزن: اگر فردی اضافه وزن دارد، کاهش چربی انباشته شده در بدن می‌تواند کلسترول LDL را کاهش دهد. این امر به‌ویژه برای افراد مبتلا به سندرم متابولیک از اهمیت زیادی برخوردار است. با این حال، باید توجه داشته باشید که اضافه وزن لزوماً همیشه با افزایش کلسترول خون همراه نیست.
- انجام فعالیت بدنی: کارشناسان توصیه می‌کنند که هر روز ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید.
- مدیریت استرس: استرس مزمن می‌تواند کلسترول LDL را افزایش و کلسترول HDL را کاهش دهد.
- ترک سیگار: در افرادی که سیگار کشیدن را ترک می‌کنند، کلسترول HDL افزایش و کلسترول مضر LDL کاهش پیدا می‌کند.
کلام پایانی
فعالیت بدنی به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند و معمولاً افراد فعال کلسترول پایین‌تری دارند، اما ورزشکاران هم ممکن است با مشکل افزایش کلسترول خون مواجه شوند. به طوریکه پیروی از رژیم غذایی پرچرب و کم‌کربوهیدرات با کلسترول بالا در ورزشکاران فوق استقامتی مرتبط است.
کلسترول بالا خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد که این موضوع می‌تواند در ایجاد مشکلی به نام مرگ ناگهانی قلبی که در بین ورزشکاران شایع است، نقش داشته باشد. بنابراین، تمام افرادی که کلسترول خون آن‌ها بالا است باید تحت نظر پزشک سبک زندگی خود را تغییر دهند و در صورت لزوم دارو مصرف کنند.