۸ خاصیت حیرت‌انگیز خاکشیر برای سلامتی بدن، پوست و مو
صدها سال است که مردم در سراسر جهان برای رفع نیازهای پزشکی خود از گیاهان دارویی استفاده می‌کنند. خاکشیر یکی از این گیاهان است که به‌وفور توسط بسیاری از افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد، به‌خصوص در فصل تابستان که با مصرف شربت آن می‌توان تشنگی را برطرف کرد و دمای بدن را کاهش داد. با توجه به علاقه‌ی بسیاری از مردم به مصرف خاکشیر، این مقاله را به خواص و عوارض آن اختصاص دادیم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
خاکشیر چیست؟
خاکشیر با نام علمی Descurainia sophia و نام لاتین flixweed، یک گیاه‌ی علفی است که در آسیا، آفریقا و اروپا می‌روید و عموماً به‌عنوان یک گیاه‌ی دارویی در طب سنتی ایران، چین و هند استفاده می‌شود. به این گیاه «خاکشی» و «شفترک» هم می‌گویند.
خاکشی یک گیاه‌ی یک تا دو ساله از تیره‌ی شب‌بویان است که ارتفاع آن می‌تواند به ۸۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر برسد. گل‌های این گیاه به رنگ زرد کمرنگ و دانه‌های آن قهوه‌ای مایل به قرمز است. در ایران خاکشی در بیشتر مناطق از جمله آذربایجان، خراسان و اطراف تهران می‌روید و زمان برداشت آن معمولاً مرداد و شهریور است.
خواص خاکشیر
اگرچه بیشتر مردم در فصل تابستان از شربت خاکشی برای رفع تشنگی استفاده می‌کنند، اما خاکشیر خواص دارویی بی‌شماری دارد که در ادامه‌ی مطلب به تعدادی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
۱. به درمان یبوست کمک می‌کند
معمولاً اجابت مزاج کمتر از سه بار در هفته یبوست در نظر گرفته می‌شود. اگرچه ممکن است همه‌ی مردم گاهی دچار یبوست شوند، اما بعضی از افراد یبوست مزمن را تجربه می‌کنند که می‌تواند در کارهای روزمره اختلال ایجاد کند. یبوست دلایل مختلفی دارد، اما غالباً از مصرف ناکافی فیبر و مایعات ناشی می‌شود.
به‌طور سنتی از خاکشیر برای یبوست و بواسیر استفاده می‌شود. دانه‌ی خاکشی در حضور آب متورم می‌شود و به دلیل افزایش حجم و داشتن خاصیت نرم‌کنندگی به دفع راحت‌تر کمک می‌کند. معمولاً گفته می‌شود که خاکشیر برای اسهال باید با آب سرد مصرف شود و خاکشیر با آب گرم برای درمان یبوست مفید است. در یک مطالعه، محققان ایرانی با بررسی ارتباط خاکشیر و یبوست متوجه شدند که مصرف همزمان خاکشیر و آلو در پیشگیری از یبوست و درمان آن مؤثر است.
۲. تب‌بر است و دمای بدن را کاهش می‌دهد
تب افزایش موقت دمای بدن است که معمولاً به دلیل واکنش سیستم ایمنی و در پاسخ به عفونت رخ می‌دهد. گیاه خاکشی به دو دلیل می‌تواند به درمان تب و کاهش دمای بدن کمک کند:
- گلوکز اینولات خاکشی خاصیت آنتی بیوتیکی دارد.
- خاکشی از طریق کاهش ترشح تیروکسین (هورمون تیروئید) باعث کاهش متابولیسم پایه می‌شود.
۳. در درمان کبد چرب مؤثر است
در افراد مبتلا به کبد چرب مقدار زیادی چربی در سلول‌های کبدی انباشته می‌شود. علت دقیق تجمع چربی در کبد مشخص نیست، اما چاقی، افزایش چربی‌های خون، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و کم‌کاری تیروئید احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.
در طب سنتی از خواص خاکشیر برای کبد چرب و درمان آن استفاده می‌شود. خاکشیر دشمن کبد چرب است و شما می‌توانید با ترکیب کردن این گیاه‌ی دارویی با ترنجبین از خواص ترنجبین و خاکشیر برای کبد بهره ببرید.راه‌ی دیگر برای درمان کبد چرب با خاکشیر این است که آن را با بارهنگ یا خرفه ترکیب کنید یا جوشانده‌ی آن را بنوشید. اگر می‌خواهید از جوشانده خاکشیر برای کبد چرب استفاده کنید، دو قاشق غذاخوری از آن را همراه با دو لیوان آب جوشانده و به‌صورت ناشتا مصرف کنید.
۴. از سلامت پوست و مو محافظت می‌کند
پوست یکی از مهم‌ترین بخش‌های بدن است که یک سد بین اندام‌های داخلی بدن با محیط بیرون ایجاد می‌کند. پوست مانع ورود عوامل بیماری‌زا به بدن می‌شود، دمای بدن را تنظیم می‌کند، مواد زائد را دفع می‌کند و به سنتز ویتامین D کمک می‌کند. از سوی دیگر، نقش چشمگیری در زیبایی ظاهری دارد. به همین دلیل، حفظ سلامت و شادابی آن مهم است.
خاکشی باعث نرمی و لطافت پوست می‌شود، التهاب پوست را کاهش می‌دهد و کهیر و اگزما را درمان می‌کند. علاوه بر این، می‌توان از آن برای رفع شوره‌ی سر استفاده کرد.
۵. برای ریه‌ها مفید است
خاکشی برای بیماران مبتلا به مشکلات ریوی و افرادی که ترشحات غلیظ در سینه دارند، مفید است و باعث خارج شدن خلط سینه می‌شود. همچنین می‌تواند علائم بیماری آسم را کاهش دهد. در مبتلایان به بیماری آسم راه‌های هوایی باریک و متورم می‌شوند و بیمار دچار تنگی نفس، سرفه و خس خس سینه می‌شود. آسم درمان ندارد، اما علائم آن را می‌توان کنترل کرد.
۶. قوای جنسی را تقویت می‌کند
از سایر کاربردهای خاکشیر در طب سنتی می‌تواند به استفاده از آن برای تقویت قوای جنسی اشاره کرد. پزشکان طب سنتی بر این باورند که اگر ضعف قوای جنسی در مردان و زنان از وجود سودا ناشی شود، مصرف خاکشی می‌تواند به درمان آن کمک کند.
۷. فرآیند زایمان را تسهیل می‌کند
معمولاً بارداری در هفته‌ی ۳۸ تا ۴۲ با تولد نوزاد خاتمه می‌یابد، اما گاهی اوقات ممکن است بیش از ۴۲ هفته طول بکشد. به دلیل عوارضی که بارداری طول‌کشیده برای جنین دارد، پزشکان از القاء زایمان برای ختم بارداری استفاده می‌کنند که آن هم می‌تواند عوارض خاص خود را داشته باشد. از دیدگاه‌ی طب سنتی مصرف خاکشیر در ماه آخر بارداری می‌تواند به القای زایمان و تسهیل آن کمک کند.
۸. سوزش سر دل را برطرف می‌کند
بین مری و معده یک دریچه‌ی حلقوی به نام اسفنکتر تحتانی مری وجود دارد که به محض ورود غذا به معده بسته می‌شود. اگر این دریچه به‌خوبی بسته نشود، اسید معده به سمت مری برمی‌گردد و باعث سوزش سر دل می‌شود. نظر پزشکان طب سنتی در مورد ارتباط خاکشیر و اسید معده بر این است که این گیاه‌ی دارویی می‌تواند علائم سوزش سر دل و سوء هاضمه را کاهش دهد و به درمان ضعف معده کمک کند.
عوارض خاکشیر
مصرف خاکشی در حد اعتدال برای اکثر مردم بی‌خطر است، اما ممکن است در بعضی از افراد باعث سردرد شود. این افراد باید خاکشی را با مصلح آن که کتیرا است، استفاده کنند. اگرچه در مورد ممنوعیت خوردن خاکشیر در بارداری اطلاعات زیادی وجود ندارد، اما ممکن است مصرف زیاد آن به سقط جنین منجر شود. به همین دلیل، بهتر است زنان باردار با مشورت پزشک طب سنتی اقدام به مصرف خاکشی کنند.
طرز تهیه شربت خاکشیر
شربت خاکشی یکی از نوشیدنی‌های سنتی ایرانی است که هم فواید زیادی برای سلامتی دارد و هم خیلی سریع و راحت می‌توان آن را درست کرد. معمولاً از این شربت با ترکیبات مختلف در روزهای گرم تابستان برای رفع عطش و خنک کردن بدن استفاده می‌شود.
شربت خاکشیر معمولی برای ۲ نفر
- آب خنک: ۲ لیوان
- خاکشی: یک سوم لیوان
- شکر: یک سوم لیوان
- گلاب: ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری
طرز تهیه
- خاکشی را داخل یک کاسه‌ی بزرگ ریخته و به آن آب اضافه کنید. بعد از مدتی که خس و خاشاک روی آب آمد، آب آن را خالی کنید. این کار را چند بار انجام دهید تا آب روی خاکشی کاملاً تمیز شود.
- خاکشی را به‌آرامی داخل یک ظرف دیگر بریزید تا اگر شن ته ظرف باقی مانده به ظرف دوم منتقل نشود. این کار را هم چند بار تکرار کنید تا از تمیز بودن خاکشی مطمئن شوید.
- آب سرد و شکر را داخل پارچ بریزید و هم بزنید تا شکر حل شود.
- خاکشی، گلاب و در صورت تمایل چند تکه یخ به شربت اضافه کنید و آن را داخل یخچال بگذارید.
شربت خاکشیر زعفرانی برای ۲ نفر
- آب: نصف لیوان
- شکر: نصف لیوان
- گلاب: ۲ قاشق غذاخوری
- پودر زعفران: به میزان دلخواه
- خاکشی: ۲ قاشق غذاخوری
- تخم‌شربتی: ۱ قاشق غذاخوری
طرز تهیه
- قابلمه‌ی حاوی آب و شکر را روی حرارت گاز قرار دهید تا به جوش بیاید و شکر در آب حل شود.
- گلاب را اضافه کنید و شربت را برای چند دقیقه هم بزنید.
- پودر زعفران را اضافه کنید و کمی صبر کنید تا شربت غلیظ شود. وقتی شربت به غلظت مناسب رسید، قابلمه را از روی حرارت بردارید.
- بعد از اینکه شربت خنک شد، مقداری از آن را داخل لیوان ریخته و به آن خاکشی شسته‌شده، تخم‌شربتی و آب اضافه کنید.
کلام پایانی
از دیدگاه‌ی طب سنتی طبع خاکشیر گرم و تر بوده و این گیاه دارویی مقوی معده و هاضمه است و می‌تواند به درمان مشکلات گوارشی، رفع تب، تسهیل زایمان و… کمک کند. با توجه به خواص فراوان خاکشی و ارزان بودن آن می‌توان از این گیاه‌ی دارویی به‌عنوان طب مکمل برای درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده کرد.