هرآنچه باید از فواید و عوارض مصرف زغال‌اخته بدانید
زغال‌اخته یکی از میوه‌هایی است که در برخی مناطق اروپا و آسیا می‌روید. درخت زغال‌اخته غیر از میوه‌های خوشمزه و جذابش، گل‌های زیبایی به رنگ زرد دارد که باعث شده در برخی مناطق به‌عنوان گیاه تزیینی هم کاشته شود. در ادامه با ما همراه باشید و در مورد خواص زغال‌اخته و ویژگی‌های مختلف آن بیشتر بخوانید.
زغال‌اخته چیست؟
نام علمی زغال‌اخته Cornus mas است. این درخت میوه‌هایی قرمزرنگ می‌دهد که طول آن‌ها بین یک تا دو سانتی‌متر است. قطر این میوه به ۱/۵ سانتی‌متر می‌رسد. این میوه ظاهری کشیده و دوک‌مانند دارد و وقتی کاملا رسیده باشد رنگ قرمز روشن و زیبایی دارد. طعم این میوه ترش و شیرین است و مزه‌ای بین آلبالو و کرنبری دارد.
درخت زغال‌اخته
ارتفاع درخت زغال‌اخته بین ۵ تا ۱۲ متر است. این درخت گل‌هایی زردرنگ می‌دهد که چهار گلبرگ دارند. این گل‌ها به شکل دسته‌ای در کنار هم رشد می‌کنند و هر دسته شامل ۱۰ تا ۲۵ گل است. به‌خاطر همین گل‌های زردرنگ و زیبا، در برخی از مناطق دنیا این درخت را به‌عنوان گیاه تزیینی می‌کارند.
این درخت معمولا در نواحی جنوبی اروپا رشد می‌کند و در جنوب غربی آسیا هم وجود دارد.
این گیاه بسیار سرسخت است و خیلی راحت می‌توانید آن را از بذر پرورش دهید. این گیاه به نگهداری بسیار کمی نیاز دارد و مقاوم است. درخت زغال‌اخته مدتی طولانی عمر می‌کند و ظاهر زیبایی دارد. علاوه‌بر این، درخت زغال‌اخته از جمله درخت‌هایی است که حشرات گرده‌افشان مانند زنبورها و پروانه‌ها را جذب می‌کنند.
در بسیاری از مناطق، درخت زغال‌اخته را به‌عنوان یک گیاه تزیینی و برای مزین کردن باغ با درختان گل‌دار نگهداری می‌کنند ولی میوه‌های این درخت هم بسیار لذیذ است و خواص فراوانی دارد. با میوه‌های آن انواع نوشیدنی، مربا و شربت را تهیه می‌کنند.
شرایط پرورش درخت زغال‌اخته
اگر دوست دارید یک درخت زغال‌اخته در باغ یا باغچه‌ی خود داشته باشید، باید شرایط زیر را برای درخت فراهم کنید:
خاک
این درخت تقریبا در تمام انواع خاک‌ها رشد می‌کند از جمله خاک شنی و حتی خاک رس. بهترین خاک برای کاشت این درخت خاکی است که زهکشی خوبی داشته باشد. پاشیدن مالچ در اطراف درخت، کمک می‌کند که رطوبت خاک حفظ شود و درخت سالم‌تری داشته باشید.
نور خورشید
این گیاه هم در نور مستقیم خورشید و هم در فضایی که کمی سایه داشته باشد، به‌خوبی رشد می‌کند. در مجموع در مورد نور خورشید زیاد سخت‌گیر نیست.
کود
این درخت معمولا به هیچ کودی نیاز دارد. برای تقویت گیاه می‌توانید سالی یک بار به آن کود حیوانی بدهید.
برداشت محصول
میوه‌های این درخت در اواسط تا اواخر تابستان می‌رسد و قابل برداشت است. این میوه‌ها فقط زمانی کاملا می‌رسند که از درخت چیده شده باشند. میوه‌هایی که رنگ قرمز تیره دارند، روی درخت نرسیده‌اند و احتمالا بعدا رسیده‌اند یا از زیر درخت جمع‌آوری شده‌اند. زمانی که رنگ میوه‌ها قرمز می‌شود، وقت چیدن آن رسیده است.
خواص زغال‌اخته برای سلامت بدن
میوه‌ی زغال‌اخته بسیار مغذی است. هم میوه‌ها و هم پوست آن خاصیت قابض و تب‌بر دارند. ۲۵۰ میلی‌لیتر از آب زغال‌اخته حاوی موارد زیر است:
کالری: ۱۵۲
- سدیم: ۱۳ میلی‌گرم
- پتاسیم: ۵۳۰ میلی‌گرم
- کربوهیدرات: ۳۷ گرم
- شکر: ۲۷ گرم
- پروتئین: ۱ گرم
این میوه در سراسر دنیا به شکل‌های مختلف مصرف می‌شود و کاربردهای خوراکی و پزشکی دارد.
کاربردهای خوراکی
- از میوه‌های ملس و قرمزرنگ این درخت می‌توانید مربای خوشمزه‌ای تهیه کنید.
- با زغال‌اخته و پرتقال به همراه کمی شکر یک نوع سس غلیظ تهیه می‌شود که برای سرو کردن کنار غذاهای مختلف، استفاده می‌کنند.
- یکی از کاربردهای زغال‌اخته استفاده از آن به‌عنوان میوه‌ی خشک است.
- در ایران و ترکیه از این میوه در نوشیدنی‌های خنک استفاده می‌کنند و آن را به صورت شربت مصرف می‌کنند.
مصارف پزشکی و درمانی
- از میوه‌های این درخت برای درمان تب و ناراحتی‌های مختلف روده استفاده می‌شود.
- خاصیت قابض این میوه آن را به میوه‌ای مفید در برابر بیماری‌های قلبی عروقی تبدیل کرده است.
- برای درمان وبا از این میوه استفاده می‌کنند.
- از گل این گیاه برای درمان اسهال استفاده می‌شود.
- آب این میوه درمان خوبی برای ریکاوری بعد از اسهال‌های طولانی مدت است.
- مصرف منظم این میوه با اعمال یک اثر محافظتی قوی از کبد، به تقویت عملکرد کبد کمک می‌کند.
- خوردن این میوه باعث بهبود عملکرد کلیه‌ها می‌شود. مصرف این میوه به افزایش تولید ادرار کمک می‌کند و ادرارآور است؛ در نتیجه باعث بهبود عملکرد طبیعی کلیه‌ها می‌شود.
- زغال‌اخته همچنین به کاهش فشار خون بالا کمک می‌کند و برای افرادی که از فشار خون بالا رنج می‌برند مفید است.
- این میوه برای سم‌زدایی کل بدن، میوه‌ی مفیدی است.
- زغال‌اخته مقدار زیادی ویتامین C دارد در نتیجه برای پیشگیری از سرماخوردگی و آنفولانزا و درمان این بیماری‌ها، با تقویت سیستم ایمنی بدن مفید است.
- مصرف این میوه به تسکین غشاهای مخاطی در دستگاه گوارش (GI) و پاکسازی بدن از عفونت‌ها کمک می‌کند.
- مقدار کمی روغن خوراکی را می‌توان از دانه‌های این میوه استخراج کرد.
- در برخی مناطق دانه‌های این میوه را برشته و پودر می‌کنند و به عنوان جایگزین قهوه از آن استفاده می‌کنند.
- زغال‌اخته پتاسیم دارد. پتاسیم برای حفظ سلامت سیستم عصبی بدن لازم است. همچنین می‌تواند مانع از سکته‌ی مغزی و پوکی استخوان شود. یکی از دلایلی که باعث شده زغال‌اخته میوه‌ی مفیدی برای حفظ سلامت کلیه‌ها باشد، همین وجود پتاسیم است. پتاسیم برای پیشگیری از سنگ کلیه مفید است.
- زغال‌اخته سرشار از آنتی‌اکسیدان است. این آنتی‌اکسیدان فقط در میوه‌های این گیاه وجود ندارد و حتی در برگ‌های آن هم پیدا می‌شود. آنتی‌اکسیدان برای مقابله با آسیب‌های رادیکال‌های آزاد مفید است.
- در تحقیقات متعدد، عصاره‌ی برگ و میموه‌ی زغال‌اخته مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. در این تحقیقات مشخص شده که این عصاره خواص ضدمیکروبی قابل‌توجهی در برابر آلودگی‌های میکروبی و قارچی دارد.
- خواص ضددیابتی یکی دیگر از خاصیت‌های بی‌نظیر این میوه است. مصرف منظم این میوه می‌تواند سطح بالای کلسترول بد یعنی LDL، آسپارتات، تری‌گلیسیرید را کاهش داده و به سطح نرمال برساند. نتیجه‌ی این تاثیر، کاهش خطر ابتلا به دیابت و کاهش احتمال ابتلا به چربی خون بالا است.
- یکی از ویژگی‌های خاص این گیاه، خاصیت ضدسرطانی برگ‌های آن است. احتمالا تاثیر ضدسرطانی این برگ‌ها به خاطر وجود پلی‌فنول در برگ‌ها است.
- میوه‌های این گیاه هم خواص ضدسرطانی نشان داده‌اند و در تحقیقات برای نابودی سلول‌های سرطانی به‌خصوص پروستات، تخمدان، سرطان پستان و سرطان ریه موثر بوده‌اند.
- میوه‌های این گیاه خاصیت ضدسرطانی در برابر سرطان‌های کبد هم نشان داده است. این ویژگی به‌خاطر خاصیت سیتوتوکسیک این میوه است. جالب است بدانید که این ویژگی در میوه‌ی نارس بیشتر از میوه‌ی رسیده وجود دارد.
عوارض جانبی
هیچ عوارض جانبی از مصرف این میوه گزارش نشده است اما مصرف آن در افرادی که دچار آلرژی‌های غذایی باشند ممکن است واکنش‌های آلرژیک ایجاد کند.
نحوه‌ی نگهداری زغال‌اخته
زغال‌اخته را می‌توانید در یخچال برای چند روز در پلاستیک‌هایی که کیپ می‌شوند نگهداری کنید.
اگر دوست دارید زغال‌اخته را برای مدت بیشتری نگهداری کنید، می‌توانید مثل زردآلو یا توت، روی سبد خشک کنید و به شکل چیپس میوه مصرف کنید.
اگر اهل خوردن انواع اسموتی هستید، می‌توانید زغال اخته را فریز کنید و بعدا با جدا کردن هسته، در تهیه‌ی اسموتی‌ها از آن استفاده کنید.
اگر اهل درست کردن مربا و شربت باشید این میوه گزینه‌ی خوبی برای درست کردن مربا و شربت است. به خاطر طعم ملسی که دارد، مربای آن بسیار خوش‌طعم و شبیه مربای آلبالو است.
زغال‌اخته برای مدت کوتاهی در بازار وجود دارد. از این فرصت استفاده کنید و با تهیه کردن انواع شربت، مربا، چیپس میوه و… از خواص این میوه‌ی ملس و لذیذ در تابستان بهره‌مند شوید.