مکمل دارویی فیبر؛ فواید، نحوه‌ی مصرف و تداخلات دارویی
فیبر به انواع خاصی از کربوهیدرات اشاره دارد که برای حفظ سلامتی ضروری هستند، اما بدن نمی‌تواند آن‌ها را هضم و جذب کند. داشتن رژیم غذایی پرفیبر با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند سرطان روده‌ی بزرگ، دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی مرتبط است. اما آمارها نشان می‌دهد که تعداد کمی از مردم از طریق رژیم غذایی فیبر کافی دریافت می‌کنند و به همین دلیل ممکن است مکمل دارویی فیبر برای بعضی از افراد مفید باشد.
مصرف انواع میوه، سبزی، غلات کامل، آجیل، دانه‌ها و حبوبات می‌تواند فیبر مورد نیاز بدن را تأمین کند. علاوه بر این، مکمل فیبر خوراکی به شکل‌های مختلف تولید می‌شود که مصرف آن می‌تواند برای افرادی که به دلایل مختلف مثل حساسیت غذایی و… نمی‌توانند غذاهای پرفیبر بخورند، مناسب باشد. بعضی از افراد از این نوع مکمل‌ها برای پیشگیری از یبوست و درمان آن، کاهش کلسترول یا قند خون و کنترل وزن استفاده می‌کنند.
هر فیبر ممکن است فقط روی یک یا چند مشکل خاص تأثیر داشته باشد و حتی احتمال دارد بعضی از بیماری‌ها با افزایش مصرف فیبر بدتر شوند. در این مقاله قصد داریم درباره‌ی مکمل دارویی فیبر و نحوه‌ی مصرف آن صحبت کنیم. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
انواع فیبر
احتمالاً شنیده‌اید که فیبرها به دو دسته‌ی محلول و نامحول تقسیم می‌شوند که در حالت ایدئال برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری باید هر دوی آن‌ها را دریافت کنید.
فیبر محلول آب را جذب کرده و یک ماده‌ی ژل‌مانند تشکیل می‌دهد. این نوع فیبر میزان جذب را در روده کاهش می‌دهد، به درمان اسهال کمک می‌کند، کلسترول و قند خون را تنظیم می‌کند و حتی می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد. علاوه بر این، مصرف آن با کاهش فشار خون و پیشگیری از بیماری قلبی-عروقی همراه است. شما می‌توانید فیبر محلول را در غذاهای زیر بیابید:
- بلغور جو دوسر
- جو
- دانه‌ی بزرک
- پرتقال
- سیب
- بلوبری
- هویج
- لوبیا
- عدس
فیبر نامحلول آب را جذب نمی‌کند و باعث حجیم‌تر شدن مدفوع می‌شود. مصرف این نوع فیبر سرعت حرکت غذا را در دستگاه‌ی گوارش افزایش داده و به درمان یبوست کمک می‌کند. فیبر نامحلول با کاهش خطر ابتلا به دیورتیکولیت، سرطان روده‌ی بزرگ و بیماری‌های قلبی-عروقی مرتبط است و در غذاهای زیر یافت می‌شود:
- دانه‌ها
- آجیل
- سبزیجات برگ‌سبز تیره مثل اسفناج
- سبوس گندم
- برنج قهوه‌ای
میزان نیاز بدن به فیبر
دستورالعمل‌های فعلی توصیه می‌کنند که همه‌ی بزرگسالان از طریق منابع غذایی روزانه حدود ۲۵ تا ۳۴ گرم فیبر دریافت کنند. دستورالعمل دیگر این است که به ازای دریافت هر ۱۰۰۰ کالری انرژی ۱۴ گرم فیبر مصرف شود. در جدول زیر می‌توانید میزان فیبر مورد نیاز بدن را بر حسب سن و جنسیت مشاهده کنید:
| سن | مرد | زن |
| ۲ تا ۳ سال | ۱۴ گرم | ۱۴ گرم |
| ۴ تا ۸ سال | ۲۰ گرم | ۱۷ گرم |
| ۹ تا ۱۳ سال | ۲۵ گرم | ۲۲ گرم |
| ۱۴ تا ۱۸ سال | ۳۱ گرم | ۲۵ گرم |
| ۱۹ تا ۳۰ سال | ۳۴ گرم | ۲۸ گرم |
| ۳۱ تا ۵۰ سال | ۳۱ گرم | ۲۵ گرم |
| ۵۱ سال و بالاتر | ۲۸ گرم | ۲۲ گرم |
مشخص نیست که حداکثر میزان مجاز مصرف فیبر چقدر است. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که اگر فیبر دریافتی خود را به‌سرعت و به یکباره افزایش دهید یا همراه با آن مایعات کافی مصرف نکنید، دچار مشکلات گوارشی مثل یبوست یا نفخ می‌شوید.
فواید مکمل دارویی فیبر
مکمل‌های فیبر به شما کمک می‌کنند که فیبر مورد نیاز برای تنظیم حرکات روده و پیشگیری از یبوست و همچنین حفظ سلامت عمومی بدن را تأمین کنید، به‌خصوص اگر دریافت کافی فیبر از طریق رژیم غذایی برای شما سخت باشد. تحقیقات نشان داده که فیبر باعث بهبود کلسترول بد (LDL) و سایر سطوح چربی خون می‌شود و از سلامت قلب حمایت می‌کند. علاوه بر این، می‌تواند سطح قند خون را کاهش دهد.
مکمل های فیبر علیرغم فوایدی که برای سلامتی دارند، بر خلاف مواد غذایی فاقد ویتامین، مواد معدنی و آنتی اکسیدان هستند. بنابراین، توصیه می‌شود در صورت امکان فیبر را از منابع غذایی سالم دریافت کنید و در صورت نیاز از مکمل آن استفاده کنید.
نحوه‌ی انتخاب و مصرف مکمل فیبر
برای اینکه مشخص شود به مکمل دارویی فیبر نیاز دارید یا خیر، باید به کمک پزشک یا متخصص تغذیه رژیم غذایی و تاریخچه‌ی پزشکی خود را بررسی کنید. اگر هر روز از غذاهای حاوی فیبر استفاده می‌کنید و به مشکل خاصی مثل یبوست مبتلا نیستید، ممکن است به مکمل نیاز نداشته باشید.
مورد دیگری که باید هنگام مصرف مکمل به آن توجه کنید، نوع فیبر موجود در آن است، چون هر کدام از آن‌ها مزایای متفاوتی دارند.
مکمل‌های فیبر به شکل قرص (کپسول) یا پودر در داروخانه‌ها یافت می‌شوند و منبع فیبر موجود در آن‌ها می‌تواند طبیعی یا سنتتیک (مصنوعی) باشد.
از مصرف مکمل‌های حاوی رنگ‌های مصنوعی بپرهیزید و توضیحات روی بسته‌بندی محصول را به‌دقت بخوانید تا متوجه شوید که از چه موادی تشکیل شده است. بعضی از مکمل‌های فیبر حاوی شیرین‌کننده‌هایی به نام الکل‌های قندی هستند که شواهد نشان می‌دهد باعث اسهال و تولید گاز می‌شوند. بعضی از آن‌ها هم ممکن است به دلیل داشتن گلوتن برای افراد مبتلا به بیماری سلیاک مناسب نباشند.
شما می‌توانید هر روز از مکمل دارویی فیبر استفاده کنید، اما بهتر است مصرف آن را فقط به زمانی موکول کنید که قادر نیستید از طریق رژیم غذایی فیبر کافی دریافت کنید.
چه زمانی که مصرف غذاهای پرفیبر را افزایش می‌دهید و چه زمانی که از مکمل حاوی فیبر استفاده می‌کنید، باید مایعات کافی بنوشید. چراکه وجود آب برای نرم نگه داشتن مدفوع و عبور راحت آن از روده ضروری است. با هر بار مصرف اکثر مکمل‌های فیبر باید یک لیوان (۲۴۰ میلی‌لیتر) آب دریافت کنید؛ البته این میزان ممکن است برای محصولات مختلف، متفاوت باشد.
افزایش ناگهانی فیبر دریافتی ممکن است به بروز علائم گوارشی مانند نفخ منجر شود. اگر می‌خواهید از مکمل دارویی فیبر استفاده کنید، به‌تدریج میزان مصرف خود را افزایش دهید تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.
افرادی که نباید از مکمل دارویی فیبر استفاده کنند
مکمل‌های حاوی فیبر برای اکثر افراد بی‌خطر هستند، اما در بعضی از شرایط باید در مصرف آن‌ها احتیاط کرد. اگر یکی از موارد زیر در مورد شما صدق می‌کند، از مصرف پودر فیبر یا سایر محصولات حاوی فیبر خودداری کنید:
- در بلع مشکل دارید
- انسداد روده دارید (انسداد روده‌ی کوچک یا بزرگ)
- به تنگی مری مبتلا هستید (یعنی لوله‌ای که گلو را به معده متصل می‌کند، باریک شده است)
- در حال حاضر به التهاب روده مبتلا هستید، یعنی به بیماری‌هایی مثل دیورتیکولیت و بیماری التهابی روده (بیماری کرون و کولیت اولسراتیو)
- از طریق رژیم غذایی فیبر کافی دریافت می‌کنید (زیاده‌روی در مصرف فیبر، به‌خصوص اگر آب کافی ننوشید، باعث بروز مشکلات گوارشی می‌شود)
در موارد زیر، حتماً قبل از خرید مکمل فیبر و مصرف آن با پزشک مشورت کنید:
- به اختلال عملکرد عضلات کف لگن مبتلا هستید
- به گاستروپارزی یا فلج معده مبتلا هستید (این مشکل به‌ویژه در بیماران دیابتی شایع است و باعث تأخیر در تخلیه‌ی معده می‌شود)
- اخیراً دستگاه‌ی گوارش خود را جراحی کرده‌اید
- به یک عفونت یا بیماری درمان‌نشده مبتلا هستید که باعث یبوست شده است (ممکن است تا زمانی که این بیماری درمان نشود، مکمل دارویی فیبر برای شما مفید نباشد)
- از دارو یا مکمل غذایی خاصی استفاده می‌کنید
بعضی از محصولات حاوی فیبر در جذب داروها و مکمل‌ها اختلال ایجاد می‌کنند. بنابراین قبل از اینکه مصرف مکمل را شروع کنید، تداخلات دارویی آن را از پزشک بپرسید. کودکان زیر ۶ سال و افرادی که باردار یا شیرده هستند باید قبل از مصرف مکمل با پزشک مشورت کنند.
تداخلات دارویی
مکمل فیبر ممکن است در جذب بعضی از داروها توسط بدن اختلال ایجاد کند. توصیه می‌شود که در مورد تداخلات دارویی مکمل‌های حاوی فیبر با پزشک مشورت کنید و بین مصرف فیبر و دریافت سایر داروها و مکمل‌ها دو تا چهار ساعت فاصله در نظر بگیرید. داروهای زیر از جمله مواردی هستند که ممکن است با فیبر تداخل داشته باشند:
- داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای
- داروهای دیابت
- داروی ضدصرع
- داروهای کاهش‌دهنده‌ی کلسترول
کلام پایانی
فیبر به حفظ سلامت دستگاه‌ی گوارش کمک می‌کند، در کاهش کلسترول و قند خون نقش دارد و در کنترل وزن مؤثر است. اگر از طریق رژیم غذایی نمی‌توانید فیبر کافی دریافت کنید، مصرف مکمل دارویی فیبر در کنار پیروی از یک رژیم غذایی سالم می‌تواند کمک‌کننده باشد. اما بهتر است ابتدا سعی کنید فیبر مورد نیاز خود را از طریق مصرف غذا تأمین کنید. چون مکمل‌های فیبر برخلاف غذاهای پرفیبر فاقد مواد مغذی هستند، یعنی نمی‌توانند هیچ نوع ویتامین، ماده‌ی معدنی و آنتی اکسیدانی در اختیار بدن قرار دهند.
میزان مصرف مکمل فیبر را باید به‌تدریج افزایش دهید و همراه با آن آب کافی بنوشید تا از بروز مشکلات گوارشی مثل نفخ جلوگیری شود. اگر باردار یا شیرده هستید، بیماری خاصی دارید یا دارو مصرف می‌کنید، قبل از دریافت مکمل دارویی فیبر با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. چون ممکن است برای شما مفید نباشد، با داروهای مصرفی‌تان تداخل داشته باشد یا باعث بدتر شدن بیماری شما شود.