توصیه‌های غذایی برای افرادی که در میانه‌ی راه آلزایمر هستند
اگر شما هم با افرادی که درگیر آلزایمر هستند یا نشانه‌های اولیه‌ی آن را بروز داده‌اند در ارتباط باشید، می‌دانید که مصرف غذا به صورت منظم و استفاده از مواد غذایی مناسب برای این افراد تبدیل به یک چالش مهم شده است. ممکن است آن‌ها در انتخاب مواد غذایی وسواس زیادی به خرج دهند یا برعکس، اصلا فراموش کنند که باید غذا بخورند. گاهی هم پیش می‌آید که فراموش می‌کنند تازه غذا خورده‌اند و مجددا به آماده‌سازی وعده‌ی غذایی می‌پردازند.
در این مطلب می‌خواهیم از نکاتی در ارتباط با مصرف مواد غذایی مربوط به افرادی مبتلا به آلزایمر و آن‌هایی که در میانه‌ی راه هستند صحبت کنیم و چند توصیه‌ی غذایی مفید داشته باشیم. پس اگر خودتان یا اطرافیان‌تان درگیر این موضوع هستید، این مطلب مخصوص شما است.
نکات تغذیه‌ای، مخصوص افراد مبتلا به آلزایمر
تغذیه‌ی مناسب و تقویت بدن یکی از نکات مهم برای افرادی است که درگیر آلزایمر هستند. تغذیه‌ی نامناسب می‌تواند علائم رفتاری را تشدید کرده و کاهش وزن شدید در پی داشته باشد. افراد مبتلا به آلزایمر یا زوال عقل نیازی به رژیم غذایی خاصی ندارند. آن‌ها می‌توانند مثل هر فرد دیگری از یک رژیم غذایی متعادل و مغذی پیروی کرده و سلامت عمومی بدنشان را تامین کنند. نکات تغذیه‌ی زیر می‌تواند به تقویت سلامت فرد مبتلا به آلزایمر و فردی که مسئولیت مراقبت از او را دارد کمک کند.
- یک رژیم غذایی متعادل با انواع مواد غذایی تنظیم کنید؛ سبزیجات، میوه‌‌ها، غلات کامل، محصولات لبنی کم‌چرب و غذاهای پروتئینی بدون چربی را حتما در این برنامه‌ی غذایی بگنجانید.
- مصرف غذاهای حاوی چربی اشباع شده و با کلسترول بالا را محدود کنید؛ مصرف مقداری چربی برای سلامتی بدن مفید است اما همه‌ی چربی‌ها مفید نیستند. از کره و گوشت‌های چرب استفاده نکنید.
- مصرف قندهای تصفیه شده را کاهش دهید؛ قندهای تصفیه شده، که معمولا در غذاهای فرآوری شده استفاده می‌شوند، کالری اضافه دارند اما فاقد ویتامین، مواد معدنی و فیبر هستند. شما می‌توانید قندهای طبیعی و سالم مثل میوه‌های تازه یا خشک جایگزین مواد قندی صنعتی کنید. البته اگر آلزایمر پیشرفته است و کاهش اشتهای فرد مبتلا مشکل‌ساز شده است، اضافه کردن شکر به مواد غذایی و تشویق فرد به مصرف آن‌ها کاملا آزاد است.
- مصرف غذاهای حاوی سدیم بالا و همچنین مصرف نمک را محدود کنید؛ اغلب مردم بیش از حد نیاز سدیم مصرف می‌کنند و همین موضوع باعث افزایش فشار خون می‌شود. شما می‌توانید گیاهان دارویی و سبزی‌های معطر را جایگزین نمک کنید.
- کاهش اشتها و کاهش وزن را جدی بگیرید؛ ممکن است با پیشرفت بیماری، اشتهای فرد کم شده و در نتیجه کاهش وزن داشته باشد. این موضوع واقعا نگران کننده است و باید به آن رسیدگی کرد. در چنین مواردی حتما از پزشک متخصص درخواست کنید که مکمل‌های غذایی مناسب برای مصرف بین وعده‌های غذایی را برای شما تجویز کند.
- هیدراته ماندن مهم است؛ بدن فرد مبتلا به آلزایمر باید مثل هر فرد دیگری هیدراته بماند. برای تشویق به مصرف مایعات می‌توانید در طول روز علاوه بر نوشیدن آب تازه مصرف سوپ، میوه، اسموتی و میلک شیک را هم به فرد درگیر آلزایمر پیشنهاد بدهید.
علت‌های احتمالی کاهش اشتها در فرد مبتلا به آلزایمر
همانطور که پیش‌تر اشاره شد، با پیشرفت بیماری ممکن است اشتهای فرد مبتلا کاهش یافته و در نتیجه کاهش وزن داشته باشد. این موضوع می‌تواند سلامت فرد را با خطر جدی روبه‌رو کند. در اینجا مهم‌ترین دلایل کاهش اشتها در فرد مبتلا را ذکر کرده‌ایم. با آگاهی از علت این موضوع، می‌توانید اقدامات لازم را به موقع انجام دهید.
- عدم شناخت غذ؛ ممکن است فرد دیگر غذاهایی که در بشقاب او قرار می‌دهید را تشخیص نداده و نشناسد.
- دندان مصنوعی نامناسب؛ دندان مصنوعی نامناسب می‌تواند عمل غذا خوردن را دردناک کند، اما فرد توانایی گفتن این موضوع به شما را ندارد. مطمئن شوید که دندان مصنوعی فرد مبتلا مناسب است و به یاد داشته باشید که باید به صورت منظم به دندان‌پزشک مراجعه کنید.
- شروع مصرف داروهای جدید؛ تغییر دوز داروهای قبلی یا شروع مصرف داروهای جدید می‌تواند بر اشتهای فرد تاثیرگذار باشد. اگر با شروع تغییرات در داروها متوجه کاهش اشتهای فرد شدید حتما با پزشک تماس بگیرید.
- ورزش کافی نیست؛ عدم فعالیت بدنی می‌تواند باعث کاهش اشتها در فرد مبتلا به آلزایمر شود. فعالیت‌های ساده مثل پیاده‌روی، باغبانی یا شستن ظرف‌ها باعث افزایش فعالیت بدنی در روز شده و برای فرد مفید است.
- کاهش حس بویایی و چشایی؛ ممکن است فرد مبتلا به آلزایمر حس چشایی و بویایی خود را از دست بدهد یا بو و مزه را خیلی ضعیف احساس کند. به همین دلیل او دیگر تمایلی به مصرف مواد غذایی نخواهد داشت.
غذا خوردن در آرامش کامل
غذا خوردن برای افرادی که در مراحل میانی آلزایمر هستند سخت است. حواس‌پرتی‌های محیطی، انتخاب‌های زیاد، تغییرات در ادراک و تغییر حس چشایی و بویایی می‌تواند غذا خوردن را برای آن‌ها دشوارتر کند. نکات زیر می‌تواند به ایجاد فضایی آرام و دور از تنش در زمان مصرف غذا کمک کند.
- عوامل حواس‌پرتی در محیط مصرف غذا را کم کنید؛ بهتر است دور از تلویزیون، رادیو و حتی موبایل غذا بخورید.
- چیدمان میز را ساده نگه دارید؛ استفاده از بشقاب‌های طرح دار، سفره و روکش‌هایی با طرح‌های مختلف می‌تواند فرد را گیج کند. به جای آن برای ایجاد تمایز بین عناصر مختلف سفره، از رنگ‌های متضاد استفاده کنید تا تشخیص و انتخاب برای فرد ساده باشد. همچنین در سفره فقط ظرف‌های مورد نیاز برای مصرف غذا را قرار دهید تا فرد کمتر گیج شود.
- از دستمال سفره و پیش‌بند استفاده کنید؛ با این کار فرد مبتلا نگران کثیف شدن لباس خود نیست و حواسش کاملا درگیر غذا خوردن می‌شود.
- تشخیص غذا را آسان کنید؛ تغییر در توانایی‌های بصری و درک فضا می‌تواند تشخیص غذا در بشقاب یا بشقاب از میز و سفره را برای فرد مبتلا به آلزایمر سخت کند. استفاده از بشقاب و کاسه‌های سفید رنگ و سفره‌ای به رنگ متضاد می‌تواند این سردرگمی را در فرد به حداقل برساند.
- دمای غذا را بررسی کنید؛ فردی که به آلزایمر مبتلا است نمی‌تواند دمای مناسب برای خوردن یا نوشیدن را تشخیص دهد. پس حتما قبل از اینکه غذا یا نوشیدنی را در اختیار او قرار دهید حتما دمای آن را بررسی کنید.
- هر بار یک ماده‌ی غذایی ارائه دهید؛ ممکن است فرد نتواند مواد غذایی موجود در بشقاب خود را از هم تفکیک کرده و تصمیم به خوردن بگیرد. بهتر است هر بار یک یا دو ماده‌ی غذایی را در بشقاب او قرار دهید تا از بروز چنین مشکلی پیشگیری کنید.
- در مورد ترجیحات غذایی انعطاف‌پذیر باشید؛ ممکن است فرد به طور ناگهانی ترجیحات غذایی خاصی پیدا کند یا از مصرف غذاهایی که در گذشته دوست داشته، ممانعت کند. بهتر است زمان زیادی، حتی یک یا دو ساعت، برای مصرف غذا اختصاص دهید و در مورد مواد غذایی که دوست دارد مصرف کند سخت‌گیری نکنید.
- بهتر است با هم غذا بخورید؛ به او اجازه دهید در کنار دیگران غذا مصرف کند. حضور در اجتماع و مصرف غذا در جمع می‌تواند فرد را به غذا خوردن تشویق کند.
- ممکن است فرد فراموش کند چه زمانی غذا خورده است؛ اگر او درباره‌ی مصرف صبحانه چند بار سوال می‌پرسد برای او چند بار صبحانه بیاورید. می‌توانید صبحانه را به چند بخش تقسیم کرده و هر بار قسمتی از را سرو کنید. مثلا آبمیوه، نان و پنیر، غلات و میوه‌ی خرد شده را به ترتیب برای او سرو کنید.
تشویق به مستقل بودن
اجازه دهید افرادی که در مراحل میانی آلزایمر هستند به تنهایی در طول وعده‌ی غذایی امور مربوط به غذا خوردن خودشان را انجام دهند و فقط آماده‌ی کمک کردن به آن‌ها باشید. اجازه دهید از توانایی‌های فردی خود استفاده کنند تا روحیه‌شان حفظ شود. شما می‌توانید ظروف غذاخوری را خودتان انتخاب کنید و برای جلوگیری از ریختن غذا روی سفره یا زمین کاسه یا بشقاب سوپ‌خوری را انتخاب کنید. اما اجازه دهید فرد به تنهایی غذا را از ظرف برداشته و مصرف کند.
فینگر فود را امتحان کنید. مصرف غذاهای لقمه‌ای برای این افراد آسان است. ناگت مرغ، تکه‌های ماهی، ساندویچ تن ماهی، میوه‌های خرد شده، کلم بروکلی بخارپز یا ساندویچ‌های کوچک می‌تواند انتخاب مناسبی برای وعده‌های غذایی باشد. همچنین می‌توانید ظرف غذا را در دستان فرد مبتلا به آلزایمر قرار داده و سپس دست‌های او را بگیرید و کمک کنید تا ظرف را بلند کند. اگر قرار است فینگر فود مصرف کنید، می‌توانید از همین روش برای هدایت غذا به سمت دهان کمک بگیرید.
اجازه دهید فرد خودش غذا بخورد و نگران ریخت‌وپاش نباشید. یک پارچه یا حوله زیر ظرف‌های غذا پهن کنید تا جلوی لغزش ظروف را بگیرید. از لیوان در دار استفاده کنید تا از ریختن آب یا آبمیوه جلوگیری کنید. همچنین می‌توانید لیوان را تا نیمه پر کنید و از یک نی برای نوشیدن استفاده کنید.
مشکلات مصرف غذا را به حداقل برسانید
مشکلات در بلع غذا در مراحل میانی و اواخر آلزایمر می‌تواند باعث کاهش وزن یا خفگی شود. پس بهتر است از این خطرات آگاه باشید و راه‌های جلوگیری از آن‌ها را یاد بگیرید:
- غذا را به شکلی آماده کنید که جویدن و بلعیدن آن سخت نباشد؛ غذاها را آسیاب کنید یا به قطعات خیلی کوچک برش دهید. مصرف غذاهای نرم مثل پوره، پنیر له شده و تخم‌مرغ را فراموش نکنید.
- علائم خفگی را بشناسید و نسبت به آن‌ها هوشیار باشید؛ هرگز غذاهایی که جویدنشان سخت است، مثل هویج خام، پرهیز کنید. فرد را تشویق کنید در زمان غذا خوردن صاف بنشیند و سرش کمی به سمت جلو باشد. اگر سر به سمت عقب متمایل شد به آرامی آن را به سمت جلو حرکت دهید. وقتی غذا تمام شد دهان فرد را بررسی کنید و مطمئن شوید تمام غذا را بلعیده است. مانور هایملیش (heimlich) را یاد بگیرید و در مواقع ضروری از آن استفاده کنید.
- جلوی کاهش اشتها را بگیرید؛. اگر اشتهای فرد کم شده است سعی کنید غذاهای مورد علاقه‌اش را تهیه کنید. همچنین می‌توانید فعالیت بدنی را افزایش دهید یا به جای سه وعده‌ی غذایی، از چندین وعده‌ی غذایی کوچک استفاده کنید.
مرور کلی
آلزایمر یا زوال عقل، بیماری‌ای است که بعضی از افراد مسن به آن دچار می‌شوند و به مرور زمان حافظه و توانایی‌های مغزی خود را از دست می‌دهند. یکی از مسائل مهم که از زمان مشاهده‌ی اولین علائم و در طول ابتلا باید به آن دقت کرد، مسئله‌ی تغذیه‌ی فرد مبتلا به آلزایمر است. در این مطلب توصیه‌هایی ساده اما کاربردی درباره‌ی مسائل تغذیه‌ای فرد مبتلا به آلزایمر را بیان کردیم که به حفظ سلامت عمومی و تقویت بدن کمک می‌کند. با یادگیری و استفاده از آن‌ها می‌توانید سلامت بدنی فرد را تامین کرده و با مشکلات کمتری در خصوص غذا خوردن درگیر باشید.