قبل و بعد از اهدای خون چه بخوریم و چه نخوریم؟
اهدای خون یک روش نسبتاً ایمن برای کمک به افرادی است که به بیماری‌های جدی مبتلا هستند یا دچار خونریزی شدید شده‌اند. وقتی می‌خواهید خون خود را به دیگران اهدا کنید، ابتدا باید به حفظ سلامتی خودتان اهمیت دهید. چراکه بدن انسان برای سالم بودن به سطح مشخصی از خون نیاز دارد و اهدای خون می‌تواند به بروز بعضی عوارض جانبی مثل خستگی یا کم‌خونی منجر شود.
خوردن غذاها و نوشیدنی‌های مناسب قبل و بعد از اهدای خون احتمال بروز عوارض مختلف را کاهش می‌دهد. در این مقاله با ما همراه باشید تا درباره‌ی تغذیه قبل از اهدای خون و کارهایی که باید بعد از آن انجام دهید، اطلاعات بیشتری کسب کنید.
قبل از اهدای خون چه چیزی بخوریم و بنوشیم؟
اگر می‌خواهید خون اهدا کنید، باید قبل از انجام این کار به‌طور منظم غذا بخورید تا قند خون ثابت بماند و پس از اهدای خون دچار سبکی سر یا سرگیجه نشوید. خوردن میان وعده قبل از اهدای خون به ثابت نگه داشتن سطح قند خون کمک می‌کند.
علاوه بر این، چون تقریباً ۵۰ درصد خون شما از آب تشکیل شده است باید قبل و بعد از اهدای خون مایعات کافی مصرف کنید. همچنین لازم است میزان آهن دریافتی خود را افزایش دهید. چون وقتی خون اهدا می‌کنید، آهن از دست می‌دهید و کاهش سطح آهن می‌تواند باعث خستگی شود.
آهن
بدن برای حفظ سلامتی خود به آهن نیاز دارد. وقتی به هر شکلی خون از دست می‌دهید یا حتی خون اهدا می‌کنید، میزان آهن بدنتان کاهش پیدا می‌کند.آهن یک ماده‌ی معدنی مهم است که در عملکرد بسیاری از اندام‌ها نقش دارد و بدن از آن برای ساخت هموگلوبین استفاده می‌کند. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز یافت می‌شود و مسؤول حمل اکسیژن از ریه‌ها به سایر نقاط بدن است.
برای اینکه بتوانید خون اهدا کنید، باید سطح هموگلوبین سالمی داشته باشید. معمولاً زنان و مردانی که میزان هموگلوبین آن‌ها به ترتیب حداقل ۱۲/۵ و ۱۳ گرم در دسی‌لیتر است، می‌توانند خون بدهند. هموگلوبین پایین اغلب نشانه‌ی کمبود آهن در رژیم غذایی است. البته خونریزی شدید قاعدگی و اهدای مکرر خون هم می‌تواند در بروز آن مؤثر باشد.
پیروی از یک رژیم غذایی متعادل که حاوی مقدار زیادی غذاهای غنی از آهن باشد، به پر شدن ذخایر آهن بدن کمک می‌کند. اگر ذخایر آهن شما برای جبران آهنی که هنگام اهدای خون از دست می‌دهید کافی نباشد، به کم‌خونی فقر آهن مبتلا می‌شوید.
دو نوع آهن در غذاها وجود دارد: آهن هِم و آهن غیرهِم. آهن هِم راحت‌تر جذب می‌شود و به همین دلیل سطح آهن شما را به‌طور مؤثرتری افزایش می‌دهد. بدن ۳۰ درصد از آهن هِم و تنها ۲ تا ۱۰ درصد از آهن غیرهِم را جذب می‌کند.
توصیه می‌شود قبل از اهدای خون، مصرف غذاهای غنی از آهن را افزایش دهید تا ذخایر آهن بدنتان افزایش و خطر کم‌خونی فقر آهن کاهش پیدا کند. غذاهای غنی از آهن هِم عبارتند از:
- گوشت قرمز مانند گوشت گاو، گوساله و بره
- ماکیان مانند مرغ و بوقلمون
- غذاهای دریایی مانند ماهی تن و میگو
- جگر
آهن غیرهِم در غذاهای زیر یافت می‌شود:
- سبزیجات مانند اسفناج، سیب‌زمینی شیرین، نخودفرنگی و کلم بروکلی
- نان و غلات از جمله نان سفید غنی‌شده، غلات صبحانه‌ی غنی‌شده، نان سبوس‌دار، ماکارونی غنی‌شده، گندم و جو دوسر
- میوه‌ها مانند توت‌فرنگی، هندوانه، خرما، انجیر، آلوی خشک، برگه‌ی زردآلو و برگه‌ی هلو
- حبوبات مانند عدس و انواع لوبیا
ویتامین C
اگرچه آهن هِم تأثیر بیشتری روی میزان آهن بدن دارد، اما ویتامین C می‌تواند به افزایش جذب آهن گیاهی یا آهن غیرهِم توسط بدن کمک کند. بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات منبع خوب ویتامین C هستند، مثل:
- طالبی
- مرکبات
- کیوی
- انبه
- پاپایا
- آناناس
- توت‌فرنگی
- تمشک
- بلوبری
- هندوانه
- گوجه‌فرنگی
- فلفل دلمه‌ای
آب
تقریباً نیمی از خونی که اهدا می‌کنید از آب تشکیل شده است و به همین دلیل باید مایعات کافی بنوشید تا بدنتان هیدراته بماند. وقتی در طی فرآیند اهدای خون مایعات از دست می‌دهید، فشار خونتان کاهش پیدا می‌کند و دچار ضعف و سرگیجه می‌شوید.
توصیه می‌شود قبل از اهدای خون، دو لیوان آب بنوشید یا از سایر نوشیدنی‌های غیر‌الکلی مانند آبمیوه استفاده کنید. این میزان آب علاوه بر ۹ تا ۱۳ لیوان مایعات توصیه شده است که باید هر روز در حالت عادی بنوشید. می‌توانید کمی آب لیموترش یا آب پرتقال به آب ساده اضافه کنید تا هم طعم بهتری پیدا کند و هم دریافت ویتامین C شما افزایش یابد.
همچنین مهم است که در روزهای منتهی به اهدای خون بدن شما به‌خوبی هیدراته شده باشد. این امر به جبران مایعات از دست رفته در حین اهدای خون و بازگرداندن حجم خون به حالت طبیعی کمک می‌کند.
از مصرف چه چیزهایی باید اجتناب کرد؟
بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند تأثیر منفی روی خون شما داشته باشند. بنابراین، قبل از اهدای خون باید از مصرف موارد زیر اجتناب کنید:
غذاهای پرچرب
غذاهای پرچرب مانند بستنی، دونات، فست فود یا سیب‌زمینی سرخ‌کرده روی نتایج آزمایش خون تأثیر می‌گذارند. اگر این امکان فراهم نباشد که خون شما از نظر ابتلا به بیماری‌های عفونی بررسی شود، نمی‌توان از آن برای انتقال خون استفاده کرد. بنابراین، در روز اهدای خون از مصرف غذاهای پرچرب خودداری کنید.
کاهش‌دهنده‌های جذب آهن
بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها روی توانایی بدن در جذب آهن تأثیر می‌گذارند. لازم نیست به‌طور کامل این خوراکی‌ها را از رژیم غذایی خود حذف کنید، اما بهتر است همزمان با مصرف غذاهای غنی از آهن یا مکمل‌های آهن از خوردن آن‌ها بپرهیزید. غذاهایی که جذب آهن را کاهش می‌دهند عبارتند از:
- قهوه و چای
- غذاهای غنی از کلسیم مانند شیر، پنیر و ماست
- شکلات
کافئین
کافئین ادرارآور است و به همین دلیل است توصیه می‌شود که مصرف قهوه و چای را درست قبل و بلافاصله پس از اهدای خون محدود کنید. علاوه بر این، قهوه و چای جذب آهن را کاهش می‌دهند و بهتر است هنگامی که برای اهدای خون برنامه‌ریزی می کنید، به میزان مصرف آن‌ها توجه داشته باشید.
الکل
نوشیدنی‌های الکلی به غیر از مشکلات متعددی که برای سلامتی ایجاد می‌کنند، می‌توانند باعث کم‌آبی بدن شوند.
آسپرین
اگر پلاکت خون اهدا می‌کنید، که فرآیندی متفاوت از اهدای خون کامل یا معمولی است، باید از ۴۸ ساعت قبل از انجام این کار از مصرف آسپرین خودداری کنید.
بعد از اهدای خون از چه غذاها و نوشیدنی‌هایی استفاده کنیم؟
پس از اهدای خون، به شما یک میان‌وعده‌ی سبک و چیزی برای نوشیدن داده می‌شود تا سطح مایعات و قند خون تثبیت شود. همچنین باید در ۲۴ ساعت آینده، علاوه بر مایعاتی که همیشه مصرف می‌کردید، چهار لیوان آب اضافی بنوشید.
آیا اهدای خون عوارض دارد؟
اکثر مردم با اهدای خون هیچ عارضه‌ای را تجربه نمی‌کنند. بعد از اهدای خون، از شما خواسته می‌شود که ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در مرکز انتقال خون منتظر بمانید تا مطمئن شوید که احساس خوبی دارید.
وقتی میان وعده و نوشیدنی خود را مصرف کردید، می‌توانید به فعالیت‌های روزانه‌ی خود برگردید. با این حال، توصیه می‌شود تا پایان روز از بلند کردن اجسام سنگین و ورزش‌های شدید خودداری کنید. این کار احتمال بروز سرگیجه و سبکی سر را به حداقل می‌رساند و به بدن فرصت می‌دهد که مایعات از دست رفته در حین اهدای خون را جبران کند.
اگر به‌طور مکرر خون اهدا می‌کنید، در مورد لزوم مصرف مکمل‌های آهن با پزشک صحبت کنید. ممکن است پس از اهدای خون چند ماه طول بکشد تا سطح آهن شما به حالت عادی برگردد. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف مکمل‌های آهن می‌تواند به‌طور قابل توجهی این مدت زمان را کاهش دهد.
کلام پایانی
اهدای خون یک راهکار عالی و در حین حال ساده برای کمک کردن به جامعه است. چراکه خون قابل تولید کردن نیست و باید از افراد اهداکننده تأمین شود. فرآیند بازیابی طبیعی بدن پس از اهدای خون با تغذیه‌ی شما ارتباط دارد. اگر در روز اهدای خون غذای سالم و مغذی بخورید و مایعات کافی مصرف کنید، احتمال بروز عوارض جانبی به حداقل می‌رسد یا دچار هیچ عارضه‌ای نمی‌شوید. داشتن سبک زندگی سالم نه تنها به اهدای خون کمک می‌کند، بلکه در بهبود کیفیت کلی زندگی هم نقش دارد.