جیغ زدن؛ دلایل و فواید فریاد زدن
جیغ زدن رفتاری غریزی است که عصبانیت، وقتی به کمک نیاز داریم، ترسیده‌ایم یا به وجد آمده‌ایم، انجامش می‌دهیم. اگر کسی در خیابان جیغ بکشد، توجه بسیاری از مردم به او جلب می‌شود و بعضی نیز برای کمک به او می‌شتابند. جیغ زدن یکی از روش‌های ارتباطی است که طیف گسترده‌ای از احساسات را منعکس می‌کند و برمی‌انگیزد. در ادامه، رایج‌ترین دلایل جیغ زدن را شرح می‌دهیم و تأثیرات مثبت آن بر زندگی روزمره را بیان می‌کنیم.
دلایل جیغ زدن
حیوانات هنگام جنگیدن یا هشداردادن صداهای مختلفی را تولید می‌کنند، ولی جیغ و فریاد انسان دلایل بیشتری دارد. با اینکه جیغ زدن در سراسر جهان رفتار رایجی است، هنوز هم تا حد زیادی ناشناخته مانده. البته به‌طور کلی می‌توان گفت که بیشتر مواقع به یکی از دلایل زیر جیغ یا فریاد می‌کشیم.
۱. درد
این نوع جیغ رنج و عذاب را نشان می‌دهد. جیغ و فریاد ناشی از درد عمیق‌تر و بم‌تر از جیغ ناشی از ترس است. این نوع جیغ می‌تواند برای درخواست کمک یا بیرون‌ریختن و خالی‌کردن ناراحتی و عذاب جسمی یا روحی باشد.
۲. تعجب
معمولا فریاد به‌دلیل تعجب و شگفتی کوتاه و از نظرِ آکوستیک بدون پیچیدگی است. فیلم‌های دوربین‌مخفی را در نظر بگیرید که فردی خود را به شکل بوته یا مجسمه درمی‌آورد و ناگهان حرکت می‌کند تا عابران پیاده را بترساند یا واکنش خودتان را وقتی نیمه‌شب چراغ را روشن می‌کنید و ناگهان سوسکی را می‌بینید. این نوع جیغ که معمولا غیرارادی است، بیشتر از سر تعجب است تا ترس واقعی.
۳. شادی
گاهی جیغ و فریاد نشانه احساس شادی و لذت ماست. مثلا وقتی هدیه‌ای را باز می‌کنیم و چیزی را می‌بینیم که دوست داریم یا وقتی خواننده محبوبمان روی صحنه کنسرت می‌آید.
۴. ترس
ترس معمول‌ترین دلیل جیغ و فریاد زدن است و شاید اولین دلیل در سیر تکاملی ما هم باشد. عمل جیغ زدن به نیروی زیادی نیاز دارد و موجب می‌شود که تارهای صوتی به‌حالتی آشفته و ناهماهنگ بلرزند. جیغ ناشی از ترس شدید، بلند، نافذ و آشفته است. جیغ زدن برای ترساندن شکارچی و جلب‌توجه دیگران برای کمک به ماست. وقتی راه دیگری نداریم، جیغ و فریاد زدن از سرِ ترس آخرین راه فرار است.
۵. خشم و پرخاشگری
این نوع فریاد مربوط به زمانی است که از کسی عصبانی هستیم. البته در این نوع فریاد همیشه تنها نیستیم و گاهی این کار را گروهی انجام می‌دهیم. به‌گفته دکتر دیوید پوئپل، استاد روان‌شناسی در دانشگاه نیویورک که درباره جیغ زدن تحقیق می‌کند، هدف از این فریاد می‌تواند هماهنگ‌شدن با یکدیگر باشد. او توضیح می‌دهد که وقتی کاری را گروهی انجام می‌دهیم، چه در مسابقه ورزشی و چه در جنگ، فریاد زدن ما را متحد می‌کند، موجب ترشح آدرنالین می‌شود و توجه و عزم و اراده ما را روی یک چیز متمرکز می‌کند.
۶. ناامیدی یا غم
فریاد کشیدن به‌دلیل ناامیدی یا غم معمولا رفتاری غیرارادی است. در این حالت، معمولا بر سر خودمان یا مسئله پیش‌آمده فریاد می‌کشیم. البته در این نوع فریاد کشیدن خشم نیز وجود دارد، ولی نه به‌اندازه مورد قبلی. مثلا وقتی در ترافیک گیر می‌افتیم، ممکن است با ناامیدی روی فرمان بکوبیم و فریاد بکشیم.
گرچه موارد گفته‌شده رایج‌ترین دلایل جیغ کشیدن هستند، مرز مشخصی میان آنها وجود ندارد و گاهی با یکدیگر هم‌پوشانی دارند. مثلا جیغ‌های ما در ترن هوایی شهرِبازی هم از سر ترس هستند و هم هیجان. یا وقتی زخمی می‌شویم، فریاد از سر درد می‌تواند به فریادی از خشم و عصبانیت و حس انتقام و تلافی تبدیل شود. طیف وسیعی از فریادها وجود دارد که شاید بعضی از آنها هنوز کشف یا دسته‌بندی نشده باشند.
تأثیرات مثبت جیغ زدن
فقط خود فریاد جذاب نیست، بلکه تأثیری که بر دیگران می‌گذارد نیز جالب است. تا به حال فکر کرده‌اید که چرا بچه‌ها این‌قدر جیغ می‌کشند؟ شاید جیغ زدن راهی برای شرطی‌کردن والدین و اطرافیان باشد تا فریادهای منحصر‌به‌فرد کودکان خود را تشخیص دهند و بفهمند که چه زمانی این فریادها به‌معنی ایجاد مشکل برای کودک هستند. همیشه فریادهای ما به‌دلیل ترس یا شادی و هیجان نیستند و در بسیاری از موارد می‌خواهیم توجه دیگران را به خود جلب کنیم.
به‌نظرتان می‌توان از جیغ زدن برای بهبود زندگی روزمره هم استفاده کرد؟ بر اساس پژوهش‌ها، می‌توان از جیغ زدن بهره‌هایی هم برد که در ادامه بعضی از آنها را بررسی می‌کنیم.
۱. کاهش استرس
بیش از ۵۰ سال است که از روش درمانی «یادآوری و تکرار صحنه‌های کودکی» استفاده می‌شود. درمان با یادآوری صحنه‌های کودکی نوعی روش درمانی روان‌شناختی است که در آن بیمار را تشویق می‌کنیم احساسات خشونت‌آمیز دوران کودکی را با گریه، جیغ و فریاد بیان کند. اساسا این روش درمانی جایگزینی برای جلسات روان‌درمانی معمول است و در آن برای رهاکردن خشم فروخورده یا احساسات سرکوب‌شده از جیغ و فریاد استفاده می‌شود. مثلا در این روش به‌جای اینکه روی کاناپه مطب دراز بکشید و صحبت کنید، با فریاد زدن خودتان را خالی می‌کنید.
البته این روش درمانی بسیار بحث‌برانگیز است و در روان‌شناسی به رسمیت شناخته نمی‌شود، ولی به‌گفته دکتر پوئپل جیغ زدن می‌تواند مانند مشت‌زدن به کیسه‌بوکس یا گریه‌کردن موجب رهایی عاطفی و احساسی از موقعیت‌ها یا حالت‌های پراضطراب شود.
۲. افزایش قدرت
پژوهشی در دانشگاه ایالتی آیووا نشان داد که فریادهای سریع، بلند و گلویی قدرت را افزایش می‌دهند. شرکت‌کنندگان در این آزمایش بازدم‌هایی سریع انجام می‌دادند که در هنرهای رزمی کیاپینگ نامیده می‌شوند. (البته ممکن است این بازدم‌ها از نظر فنی فریاد زدن محسوب نشوند.) قدرت دست این افراد در مقایسه با کسانی که صدایی تولید نمی‌کردند ۷درصد افزایش یافت.
برگزارکننده این پژوهش عقیده داشت که شاید بیرون‌راندن هوا مرکز بدن را تثبیت می‌کند و موجب می‌شود که نیرو و قدرت ما سریع‌تر در اندام‌ها حرکت کند، مانند حالتی که هنگام سرویس‌های تنیس یا قبل از ضربه‌زدن در ورزش‌های رزمی مشاهده می‌شود. این واقعیت که این صداها می‌توانند غیرارادی باشند نیز این فرضیه را تأیید می‌کند. دفعه بعد که می‌خواهید درِ شیشه ترشی را باز کنید یا وزنه‌ای را بلند کنید، می‌توانید این روش را امتحان کنید!
۳. بهبود عملکرد
هاکا (Haka) رقص آئینی و سنتی قوم مائوری نیوزیلند است که معمولا قبل از جنگ انجام می‌شده و شامل آوازخواندن و فریادکشیدن گروهی است. تیم‌های راگبی نیوزیلند نیز قبل از مسابقه‌های بزرگ این مراسم را انجام می‌دهند. به‌گفته دکتر پوئپل، هاکا نمونه‌ای از استفاده تیم‌ها از فریاد زدن برای هماهنگی به‌منظور بالابردن روحیه خود و ترساندن حریفان است. اگر چیزی شبیه این می‌تواند برای شما و تیمتان مفید باشد، امتحان‌کردنش ضرری ندارد.
۴. بهبود عملکرد آژیر دزدگیر ماشین یا خانه
فریادهای ناشی از ترس ویژگی صوتی دارند که زبری (roughness) نامیده می‌شود. زبری یعنی صدا از نظر بلندی یا دامنه صوت (amplitude) چقدر سریع تغییر می‌کند. جیغ‌هایی که بیشترین زبری را دارند، بیش از همه ترسناک هستند و بیشترین تأثیر را بر آمیگدال می‌گذارند. آمیگدال بخشی از مغز است که واکنش ترس را کنترل می‌کند. مهندسان می‌خواهند که بفهمند چگونه می‌توان آژیرهای امنیتی یا اضطراری را تغییر داد تا زبری بیشتری داشته باشند و در نتیجه واکنش‌های سریع‌تری در ما ایجاد کنند.
پوئپل می‌گوید: «از تلاش برای یافتن محرک‌های صوتی دیگری مانند زبری در جیغ و فریاد بسیار هیجان‌زده‌ام. تصور کنید که فهرستی از محرک‌هایی وجود دارد که اگر یکی از آنها را بشنوید، در مغزتان فرو می‌رود و بلافاصله رفتار خاصی را در شما برمی‌انگیزد. هنوز درباره جیغ زدن اطلاعات بسیار کمی داریم، هرچند این مسئله در تعیین هویت ما به‌عنوان انسان نقشی اساسی دارد.»