جویدن آدامس برای سلامت بدن مفید است یا مضر؟
هزاران سال است که مردم به اشکال مختلف آدامس می‌جوند. آدامس‌های ابتدایی از شیره‌ی درختانی مانند صنوبر یا مانیلکارا چیکل (Manilkara chicle) تهیه می‌شدند، اما این روزها اکثر آدامس‌ها از لاستیک‌های مصنوعی ساخته می‌شوند. این مقاله به بررسی فواید و عوارض احتمالی جویدن آدامس اختصاص دارد. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.
آدامس چیست؟
آدامس یک ماده‌ی نرم و لاستیکی است که برای جویدن طراحی شده، اما نباید بلعیده شود. دستورالعمل تولید آدامس می‌تواند در بین برندهای مختلف متفاوت باشد، اما معمولاً همه آدامس‌ها از مواد اولیه‌ی زیر تشکیل می‌شوند:
- صمغ: یک ماده‌ی لاستیکی و غیرقابل هضم است که به آدامس خاصیت جویدنی می‌دهد.
- رزین: معمولاً برای منسجم نگه داشتن آدامس به آن اضافه می‌شود.
- پرکننده‌ها: بافت خاص آدامس از وجود پرکننده‌هایی نظیر کربنات کلسیم یا تالک ناشی می‌شود.
- مواد نگهدارنده: این مواد برای افزایش عمر مفید آدامس به آن اضافه می‌شوند. محبوب‌ترین ماده‌ی نگهدارنده یک ترکیب آلی به نام بوتیل هیدروکسی تولوئن (BHT) است.
- نرم‌کننده‌ها: از این مواد برای حفظ رطوبت آدامس و جلوگیری از سفت شدن آن استفاده می‌شود. این مواد می‌توانند موم‌هایی مانند پارافین یا روغن‌های گیاهی باشند.
- شیرین‌کننده‌ها: نیشکر، چغندر قند و شربت ذرت از محبوب‌ترین شیرین‌کننده‌هایی هستند که برای تولید آدامس مورد استفاده قرار می‌گیرند. آدامس‌های بدون قند حاوی الکل قندها مانند زایلیتول یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند آسپارتام هستند.
- طعم‌دهنده‌ها: طعم‌دهنده‌های طبیعی یا مصنوعی برای طعم‌دهی به آدامس اضافه می‌شوند.
اکثر تولیدکنندگان آدامس دستورالعمل‌های دقیق خود را مخفی نگه می‌دارند. تمام موادی که در تهیه‌ی آدامس استفاده می‌شوند باید جزء مواد غذایی بوده و به‌عنوان مواد مناسب برای مصرف انسان طبقه‌بندی شده باشند.
آیا مواد تشکیل‌دهنده‌ی آدامس بی‌خطرند؟
به‌طور کلی، جویدن آدامس بی‌خطر تلقی می‌شود. اما بعضی از مارک‌های آدامس حاوی موادی هستند که بی‌ضرر بودن آن‌ها مورد بحث است. حتی در این موارد هم مقدار این مواد به‌قدری ناچیز است که احتمالاً نمی‌توانند به سلامتی انسان آسیب بزنند.
بوتیل هیدروکسی تولوئن
بوتیل هیدروکسی تولوئن یک آنتی اکسیدان است که به‌عنوان نگهدارنده به بسیاری از غذاهای فرآوری‌شده اضافه می‌شود. این ماده با جلوگیری از فاسد شدن چربی‌ها از خراب شدن غذا جلوگیری می‌کند. استفاده از بوتیل هیدروکسی تولوئن در صنعت غذا بحث‌برانگیز است، چون بعضی از مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که دوزهای بالای آن می‌تواند باعث سرطان شود. البته نتایج مطالعات مختلف ضد و نقیض است.
مطالعات کمی تأثیر این ماده را روی انسان بررسی کرده‌اند، بنابراین اثرات آن نسبتاً ناشناخته است. یک مطالعه‌ی هلندی ارتباط بین بوتیل هیدروکسی تولوئن و سرطان معده را ارزیابی کرد و نشان داد که مردان و زنانی که در مقادیر معمول از این ماده استفاده می‌کنند، در معرض خطر سرطان قرار ندارند.
هم سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و هم سازمان ایمنی غذایی اروپا (EFSA) مصرف بوتیل هیدروکسی تولوئن را در مقادیر کمتر از ۰/۲۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بی‌خطر می‌دانند. به نظر می‌رسد که میزان مصرف این ماده توسط اکثر مردم بسیار کمتر از این مقادیر است. تجزیه و تحلیل نمونه‌ی ادرار چند کشور نشان می‌دهد که میانگین مصرف روزانه‌ی بوتیل هیدروکسی تولوئن در بزرگسالان ۰/۲۱ تا ۳۱/۳ میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است.
دی اکسید تیتانیوم
دی اکسید تیتانیوم یک افزودنی غذایی است که برای سفید کردن محصولات غذایی و ایجاد بافت صاف در آن‌ها استفاده می‌شود. بعضی از مطالعات حیوانی قدیمی دوزهای بسیار بالای دی اکسید تیتانیوم را با آسیب سیستم عصبی و اندام‌ها در موش مرتبط دانسته‌اند. در مطالعات حیوانی التهاب، استرس اکسیداتیو و سرطان هم در اثر مصرف دی اکسید تیتانیوم مشاهده شده است.
تحقیقات مشخص نکرده‌اند که مصرف چه میزان دی اکسید تیتانیوم برای انسان مضر است. در حال حاضر، میزان و نوع دی اکسید تیتانیوم موجود در مواد غذایی بی‌خطر تلقی می‌شود. با این حال، برای تعیین حد مجاز مصرف باید تحقیقات بیشتری انجام شود.
آسپارتام
آسپارتام یک شیرین‌کننده‌ی مصنوعی یا قند رژیمی است که معمولاً در غذاهای بدون قند یافت می‌شود. استفاده از این ماده بسیار بحث‌برانگیز است، چراکه ادعا شده به بروز طیف وسیعی از مشکلات، از سردرد گرفته تا چاقی و سرطان، منجر می‌شود. مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که آسپارتام برای جوندگان سرطان‌زا است و مصرف آن در دوران بارداری می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را در فرزند جوندگان افزایش دهد.
به گفته‌ی سازمان غذا و داروی آمریکا، مصرف آسپارتام در حد مجاز مضر نیست. با این حال، افرادی که به یک بیماری ارثی نادر به نام فنیل کتونوری مبتلا هستند، باید مصرف آسپارتام را محدود کنند؛ چون فنیل‌آلانین یکی از اجزای تشکیل‌دهنده‌ی آن است.
فواید جویدن آدامس
مهم‌‌ترین فواید آدامس برای سلامت جسم و روان عبارتند از:
باعث کاهش استرس و تقویت حافظه می‌شود
تحقیقات نشان می‌دهد که جویدن آدامس در حین انجام وظایف می‌تواند جنبه‌های مختلف عملکرد مغز از جمله هوشیاری، حافظه، درک و تصمیم‌گیری را بهبود بخشد. در یک مطالعه که روی گروهی از دانش‌آموزان انجام شد، افرادی که آدامس می‌جویدند افسردگی، اضطراب و استرس کمتری داشتند و از نظر تحصیلی موفق‌تر بودند.
جالب اینجا است که بعضی از مطالعات نشان داده‌اند که جویدن آدامس در حین انجام کار ممکن است در ابتدا کمی حواس‌پرتی ایجاد کند، اما در نهایت به شما کمک می‌کند که برای مدت طولانی‌تری تمرکز کنید. در مطالعات دیگر مشاهده شده که جویدن آدامس فقط در ۱۵ تا ۲۰ دقیقه‌ی ابتدای کار مفید است.
کارشناسان دقیقاً نمی‌دانند که جویدن آدامس چگونه حافظه را بهبود می‌بخشد. یک نظریه این است که این کار باعث افزایش خون‌رسانی به مغز می‌شود.
مطالعات همچنین نشان داده‌اند که جویدن آدامس استرس را کاهش و احساس هوشیاری را افزایش می‌دهد. در یک مطالعه کوچک روی دانشجویان، جویدن آدامس به‌مدت دو هفته باعث کاهش احساس استرس در شرکت‌کنندگان شد. به نظر می‌رسد که عمل جویدن سطح هورمون‌های استرس نظیر کورتیزول را کاهش می‌دهد.
تحقیقات بیانگر آن است که تأثیر آدامس روی حافظه فقط تا زمانی که در حال جویدن آن هستید، دوام دارد. با این حال افرادی که به جویدن آدامس عادت دارند، احتمالاً در طول روز از تأثیر آن روی افزایش هوشیاری و کاهش استرس سود می‌برند.
به کاهش وزن کمک می‌کند
جویدن آدامس می‌تواند برای کم کردن وزن راهکار مناسبی باشد. چون شیرین و کم‌کالری است و بدون اینکه تأثیر منفی روی رژیم غذایی داشته باشد، میل به شیرینی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، مشخص شده که جویدن آدامس اشتها را کاهش می‌دهد که این امر می‌تواند از پرخوری جلوگیری کند.
در یک مطالعه‌ی کوچک، جویدن آدامس بین وعده‌های غذایی با کاهش احساس گرسنگی و کاهش مصرف میان وعده‌های پر‌کربوهیدرات در بعد از ظهر مرتبط بود. نتایج یک مطالعه‌ی دیگر هم نشان داد که جویدن آدامس در حین راه رفتن می‌تواند به کالری‌سوزی کمک کند.
با این حال، نتایج تحقیقات ضد و نقیض است. بعضی از مطالعات گزارش داده‌اند که جویدن آدامس روی اشتها یا میزان انرژی دریافتی تأثیر نمی‌گذارد. حتی یک مطالعه نشان داد افرادی که آدامس می‌جویدند، میوه‌ی کمتری مصرف می‌کردند. ممکن است این نتیجه به این علت باشد که شرکت‌کنندگان قبل از غذا آدامس نعنایی می‌جویدند که باعث بد طعم شدن میوه در دهان آن‌ها می‌شد.
شواهدی هم وجود دارد که نشان می‌دهد جویدن آدامس می‌تواند میزان متابولیسم را افزایش دهد. برای اینکه تأثیر جویدن آدامس روی وزن در طولانی‌مدت مشخص شود، به تحقیقات بیشتری نیاز است.
به محافظت از دندان‌ها و کاهش بوی بد دهان کمک می‌کند
جویدن آدامس بدون قند می‌تواند از دندان‌های شما در برابر پوسیدگی محافظت کند. این آدامس‌ها از آدامس‌های معمولی که با قند شیرین شده‌اند، برای دندان‌ها بهتر هستند. چون قند با تغذیه‌ی باکتری‌های مضر دهان می‌تواند به دندان‌ها آسیب بزند.
همه‌ی آدامس‌های بدون قند به یک اندازه برای دندان‌ها مفید نیستند. بر اساس تحقیقات، آدامس‌های حاوی یک نوع الکل قند به نام زایلیتول نسبت به سایر آدامس‌های بدون قند در پیشگیری از پوسیدگی دندان مؤثرتر هستند. چون زایلیتول از رشد باکتری‌هایی که باعث پوسیدگی دندان و بدبو شدن دهان می‌شوند، جلوگیری می‌کند. در یک مطالعه، جویدن آدامس حاوی زایلیتول میزان باکتری‌های بد دهان را تا ۷۵ درصد کاهش داد.
علاوه بر این، جویدن آدامس بعد از صرف غذا باعث افزایش بزاق می‌شود. این امر به شست‌وشوی قندهای مضر و بقایای مواد غذایی که هر دو باعث افزایش باکتری‌های بد دهان می‌شوند، کمک می‌کند.
عوارض مصرف آدامس
اگرچه آدامس مزایای زیادی دارد، اما جویدن بیش از حد آن می‌تواند عوارض جانبی ناخواسته‌ای ایجاد کند، از جمله:
آدامس‌های بدون قند حاوی ملین و فودمپ هستند
الکل قندهایی که برای شیرین کردن آدامس‌های بدون قند استفاده می‌شوند، در مقادیر زیاد خاصیت ملین دارند؛ به این معنی که جویدن مقدار زیادی آدامس بدون قند می‌تواند باعث ناراحتی گوارشی و اسهال شود. علاوه بر این، تمام الکل قندها فودمپ (FODMAP) هستند و به همین دلیل می‌توانند در افراد مبتلا به سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) به بروز مشکلات گوارشی منجر شوند.
جویدن آدامس حاوی قند برای دندان‌ها مضر است
قند موجود در این آدامس‌ها توسط باکتری‌های بد دهان هضم شده و به‌مرور زمان باعث افزایش پلاک روی دندان‌ها و پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. علاوه بر این، زیاده‌روی در مصرف قند با مشکلاتی مثل چاقی، مقاومت به انسولین و دیابت مرتبط است.
جویدن بیش از حد آدامس می‌تواند مشکلاتی در فک شما ایجاد کند
جویدن مداوم ممکن است به بروز مشکلی به نام اختلال مفصل گیجگاهی-فکی (TMD) منجر شود که مبتلایان به آن هنگام جویدن احساس درد می‌کنند. اگرچه این اختلال نادر است، اما بعضی مطالعات ارتباط بین جویدن بیش از حد و TMD را کشف کرده‌اند.
جویدن آدامس با سردرد مرتبط است
نتایج یک پژوهش علمی نشان می‌دهد که جویدن منظم آدامس ممکن است در افرادی که مستعد حملات میگرنی و سردردهای تنشی هستند، باعث سردرد شود. برای تأیید این موضوع به تحقیقات بیشتری نیاز است، اما محققان معتقدند که بهتر است افراد مبتلا به میگرن جویدن آدامس را محدود کنند.
کدام آدامس را انتخاب کنید؟
اگر آدامس جویدن را دوست دارید، بهتر است آدامس بدون قند حاوی زایلیتول را انتخاب کنید. البته این توصیه در مورد مبتلایان به سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر صدق نمی‌کند، چراکه آدامس بدون قند به دلیل داشتن فودمپ می‌تواند باعث تشدید مشکلات گوارشی آن‌ها شود. کسانی که نمی‌توانند فودمپ‌ها را تحمل کنند باید آدامس حاوی شیرین‌کننده‌های کم‌کالری مانند استویا را انتخاب کنند.
حتماً لیست مواد تشکیل‌دهنده‌ی آدامس را بخوانید تا مطمئن شوید که به هیچ‌کدام از اجزای آن حساسیت ندارید. برای تصمیم‌گیری در مورد بهترین نوع آدامس میتوانید با دندانپزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
کلام پایانی
مواد تشکیل‌دهنده‌ی آدامس برای انسان بی‌خطر هستند و جویدن آدامس می‌تواند فواید شگفت‌انگیزی برای سلامت جسم و روان داشته باشد! با این حال، بعضی از افراد در اثر جویدن آدامس عوارضی مثل درد فک یا سردرد را تجربه می‌کنند. اگر فکر می‌کنید جویدن آدامس در ایجاد مشکلات شما نقش دارد، استفاده از آن را محدود کنید. در غیر این صورت، جویدن یک یا دو آدامس در بین وعده‌های غذایی ایده‌ی بدی نیست.