راهکارهای ضروری برای محافظت از سلامتی در برابر ریزگردها
فعالیت انسان در دهه‌های گذشته به شکل فاجعه‌باری به محیط زیست آسیب رسانده و تعادل آن را از بین برده است. این آسیب‌ها عواقب وحشتناکی مثل ورود میکروپلاستیک به غذاها، ریه و در نهایت خون انسان دارد. اما موضوع مهم‌تری که ما این روزها بیشتر از قبل با آن درگیر هستیم طوفان‌های گردوغبار، ریزگرد و شن است که از مرزهای غربی وارد ایران می‌شوند و تمام کشور را درگیر می‌کنند. متاسفانه هر سال تعداد این طوفان‌ها بیشتر می‌شود و طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی امسال قرار است خیلی بیشتر از قبل با آن‌ها درگیر باشیم. مساله‌ای که کنترل آن از اختیار ما خارج بوده و نیازمند تصمیم‌گیری کشورهای منطقه است. در این میان تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم محافظت از خود در برابر ریزگردها است.
در این مطلب می‌خواهیم کمی با دلایل ایجاد این طوفان‌ها آشنا شویم و سپس به بررسی راهکارهایی برای محافظت از سلامتی در برابر ریزگردها بپردازیم.
چرخه‌ی گردوغبار و تاثیر آن بر آب‌وهوا
طوفان‌های گردوغبار بیشتر در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایجاد می‌شوند. با شروع طوفان ذرات شن و خاک از روی زمین‌های خشک شده بلند شده و تا هزاران کیلومتر دورتر منتقل می‌شوند، سپس جاذبه‌ی زمین گردوغبار پخش شده در منطقه را در هوا نگه می‌دارد. همین موضوع احتمال ثبات غبار در منطقه را بیشتر می‌کند.
پوشش گیاهی یک فیلتر طبیعی در برابر ایجاد طوفان گردوغبار است اما وقتی در اثر فعالیت‌های انسانی یا خشکسالی از بین برود، خاک به راحتی از سطح زمین بلند شده و در فضا پخش می‌شود. میانگین طول عمر ذرات غبار در جو از چند ساعت برای ذرات با قطر بزرگ‌تر از ۱۰ میکرومتر تا بیش از ۱۰ روز برای ذرات زیر میکرومتری متغیر است. توده‌های گردوغبار با ایجاد اثر گلخانه‌ای مانع رسیدن نور خورشید به زمین شده و تشعشات موج بلندی که از سطح زمین به سمت بالا برمی‌گردد را هم جذب می‌کنند؛ سپس این تشعشعات را به همه‌ی جهات بازتاب می‌کنند.
تاثیر آلودگی هوا با ریزگردها بر سلامت انسان
گردوغبار موجود در هوا خطراتی جدی برای سلامتی انسان ایجاد می‌کنند. ذرات بزرگ‌تر از ۱۰ میکرومتر قابل تنفس نیستند و فقط به اندام‌های خارجی آسیب می‌زنند که باعث تحریک پوست و چشم، ایجاد التهاب و افزایش حساسیت به عفونت چشمی می‌شوند. اما ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر معمولا وارد دهان و بینی شده و در دستگاه تنفسی فوقانی گیر می‌کنند در نتیجه باعث ایجاد اختلالات تنفسی مثل آسم، سینه‌پهلو، رینیت آلرژیک و سیلیکوزیس می‌شوند.
ذرات ریزتر می‌توانند به دستگاه تنفسی تحتانی رسیده، وارد جریان خون شوند و تمام اندام‌های داخلی را تحت تاثیر قرار دهند. در این صورت ما با اختلالات قلبی و عروقی در اثر آلودگی ریزگردها مواجه می‌شویم. در یک ارزیابی جهانی که در سال ۲۰۱۴ انجام شد تخمین زده شد که آلودگی هوا با ریزگردها باعث حدود چهارصد هزار مرگ زودرس ناشی از بیماری‌های قلبی ریوی شده است.
محافظت از سلامتی در برابر ریزگردها
محافظت از سلامتی در برابر ریزگردها اقدامی ضروری و پر اهمیت است که نباید آن را نادیده گرفت. همانطور که قبل‌تر خواندید ریزگردها می‌توانند آسیب‌های جدی به بدن وارد کنند پس باید حتما در برابر آن‌ها از خود به میزان زیادی مراقبت کنیم. در ادامه با راه‌هایی برای محافظت از پوست، مو و ریه آشنا می‌شویم.
مراقبت از موها
آلودگی هوا با ریزگردها یا آلاینده‌ها می‌تواند به موهای شما آسیب‌های عمیقی بزند. در ادامه لیستی از اقدامات لازم برای محافظت از مو در این شرایط را می‌خوانید:
۱. موهای خود را بپوشانید: همیشه موهای خود را با کمک یک روسری یا کلاه بپوشانید تا گردوغبار به صورت مستقیم با آن‌ها برخورد نداشته باشد. برای اینکه موها کاملا زیر روسری یا کلاه قرار بگیرند بهتر است اول آن‌ها را در پشت سر محکم ببندید بعد روی آن را بپوشانید. اگر موهایتان بلند است بعد از بستن آن‌ها را با سنجاق به سرتان وصل کنید تا از زیر کلاه یا روسری بیرون نماند.
۲. موهای خود را هر روز بشویید: گردوغبار به قسمت بیرونی مو، یعنی کوتیکول، می‌چسبند و به راحتی می‌توانید آن‌ها را با شستن از موهای خود جدا کنید. همچنین شست‌وشوی روزانه‌ی موها می‌تواند از خارش پوست سر و ایجاد شوره هم جلوگیری کند. بهتر است برای شست‌وشوی روزانه از شامپوهای ملایم و بدون سولفات استفاده کنید و حتما پوست سر را هم با شامپو بشویید. اگر موهایتان بلند است برای اطمینان بیشتر از تمیز شدن و از بین رفتن آسیب‌های احتمالی، پس از شست‌وشو با یک نرم‌کننده‌ی ملایم و آب‌رسان از وسط ساقه‌ی مو تا پایین مو را بشویید.
۳. از ابزارهای حالت‌دهنده‌ی مو استفاده نکنید: برای حفظ سلامتی در برابر ریزگردها و به حداقل رساندن آسیب آن به موها بهتر است از ابزارهای حالت‌دهنده‌ی مو مثل سشوار، اتوی مو یا فر کننده‌های مو استفاده نکنید. این ابزار موها را مستعد شکنندگی، آسیب و دو شاخ شدن نوک موها می‌کند.
۴. هر هفته حمام بخار بگیرید: آب‌رسانی عمیق به موها با کمک دوش آب گرم و ماندن در حمام آب گرم در سلامت موها موثر است. بهتر است هر هفته یک بار این کار را انجام دهید تا موهایتان رطوبت لازم را دریافت کند.
۵. از سرم مو استفاده کنید: برای محافظت از سطح مو و کوتیکول هر روز از سرم مو استفاده کنید. بهترین زمان استفاده از سرم زمانی است که موها مرطوب هستند. یک تا دو قطره سرم را کف دستتان بریزید و به خوبی دست‌ها را به هم بمالید، بعد موها را دسته دسته از بین کف دست‌هایتان عبور دهید. در آخر دست‌ها و انگشتان خود را بین موها بکشید تا سرم به خوبی روی موها پخش شود. مراقب باشید فقط چند قطره از سرم استفاده کنید چون مقدار بیشتر از آن می‌تواند موها را حسابی چرب کند و همین چربی به جذب بیشترِ گردوغبار کمک می‌کند.
مراقبت از پوست صورت
برای مراقبت از پوست صورت در زمان آلودگی هوا کافی است چند کار ساده را انجام دهید:
۱. آرایش خود را پاک کنید: دو بار در روز آرایش خود را پاک کنید و پوست صورت را به خوبی تمیز کرده و بشویید تا آلودگی‌ها از پوست جدا شوند.
۲. لایه برداری کنید: هفته‌ای یک یا دو بار لایه برداری کنید. این کار علاوه بر باز کردن منافذ پوست و از بین بردن سلول‌های مرده، از جمع شدن آلودگی‌ها و باکتری‌ها جلوگیری می‌کند.
۳. پوست‌تان را مرطوب نگه دارید: بعد از پاکسازی و لایه‌برداری حتما از یک سرم پوست مناسب و یک مرطوب کننده‌ی مناسب استفاده کنید. سرم‌ها و مکمل‌ها به بازسازی لایه‌ی محافظ پوست کمک می‌کنند.
۴. از پوست خود در برابر نور خورشید محافظت کنید: استفاده از ضد آفتاب همیشه لازم است اما در شرایط آلودگی بیشتر باید مراقب نور خورشید بود. اشعه‌ی ماوراءبنفش نه تنها برای پوست مضر است بلکه اثرات ذرات آلاینده و گردوغبار را چندین برابر می‌کند.
۵. مصرف آنتی‌اکسیدان و چربی‌های سالم را افزایش دهید: مصرف سیر، بادام، بادمجان، کلم بروکلی، آووکادو، غلات کامل، ماهی‌های چرب و تخم‌مرغ به بازسازی لایه‌ی هیدرولیپیدی پوست (بیرونی‌ترین لایه‌ی پوست که نقش محافظت را ایفا می‌کند) و تقوت بافت‌های سالم کمک می‌کند.
مراقبت از ریه
شاید مهم‌ترین مرحله‌ی محافظت از سلامتی در برابر ریزگردها، مراقبت از ریه باشد. با انجام کارهای زیر در شرایط آلودگی هوا با گردوغبار یا آلاینده‌ها می‌توانید از ریه‌های خود به خوبی مراقبت کنید.
۱. هواشناسی را دنبال کنید: قبل از خروج از خانه حتما وضعیت آب‌وهوایی را از طریق اخبار یا اپلیکیشن‌ها بررسی کنید. اگر در شرایط خطرناک یا ناسالم قرار داشت فقط برای انجام کارهای ضروری از خانه خارج شوید و حتما از ماسک فیلتردار استفاده کنید.
۲. در فضای باز ورزش نکنید.
۳. در خانه از گیاهان آپارتمانی نگهداری کنید.
۴. در خانه یک بخور سرد روشن کنید.
۵. از یک دستگاه تصفیه‌ی هوا استفاده کنید.
مرور کلی
آلودگی هوا با گردوغبار و ریزگردها مشکلی است که از دهه‌ی گذشته به شدت با آن درگیر بوده‌ایم و همین موضوع اهمیت محافظت از سلامتی در برابر ریزگردها را افزایش داده است. در این مطلب خیلی ساده و جامع راهکارهایی برای محافظت از سلامتی در برابر ریزگردها را بیان کردیم و امیدواریم با انجام آن‌ها بتوانید از سلامتی خود و عزیزانتان به بهترین شکل مراقبت کنید.