تفکر نقادانه  یا تفکر انتقادی به فرایندی گفته می‌شود که طی آن اطلاعات را بررسی می‌کنید تا بتوانید بهترین جواب برای پاسخ به سؤال و یا حل مشکل را پیدا کنید. از طریق اتکا به تجربیات، منطق، مشاهده و ارتباط با دیگران، شما می‌توانید تصمیم‌هایی عقلانی و سنجیده بگیرید که با راهکارهایی مثبت همراه باشند.

در این مقاله سعی می‌کنیم تا به شما کمک کنیم مهارت تفکر نقادانه خود در محیط‌های کاری را بهبود ببخشید و تبدیل به کارمند مؤثرتری شوید.

چرا تفکر انتقادی اهمیت دارد؟

سازمان‌ها همیشه به تفکر نقادانه بها داده و از آن استقبال می‌کنند، چراکه آن‌ها همیشه به افرادی احتیاج دارند که بتوانند راهکارهایی سنجیده‌تر ارائه کنند. به‌طور دقیق‌تر، تفکر نقادانه در محل کار به شما کمک می‌کند تا:

  • تصمیم‌گیری بهتری داشته باشید. اعتبار یک بحث و اثرات احتمالی آن را ارزیابی کنید.
  • دیدگاه‌های خودتان در مورد یک موضوع را شکل داده و اعتماد به نفس و اخلاقیات شخصی خودتان را شکل دهید.
  • در سطح عمیق‌تر، بنیادی‌تر و مفهومی‌تری با همکاران و مدیران خودتان ارتباط برقرار کنید و رابطه‌های کاری قوی‌تری بسازید.
  • کار خود را ارزیابی کرده و روش‌هایی برای بهبود کیفیت و بهره‌وری خودتان ارائه کنید.
  • مهارت درک مطلب بهتری هم در زمینه مطالعه هم در مکالمات پیدا کنید.

مراحل تفکر نقادانه

مشکل و یا سؤال خود را شناسایی کنید. مشکل و یا سؤال مورد نظر را باید دقیق و با جزئیات مشخص کنید.

اطلاعات را جمع‌آوری و دسته‌بندی کنید. منابع اطلاعی متنوعی پیدا کنید که دیدگاه‌ها و نقطه‌نظرات مختلفی درباره‌ی مسئله‌ی موردنظر دارند. این کار به شما اجازه می‌دهد که اطلاعات را بدو جانب‌داری و حمایت از دیدگاه اولیه خودتان انتخاب کنید.

داده‌ها و منابع خود را بررسی کنید. اعتبار و قابلیت اطمینان کردن به منابع اطلاعاتی خودتان را بسنجید. روش‌‌های جمع‌آوری اطلاعات خودتان را به دید شک، تردید و جانداری نگاه کنید. اگر چنین مشکلی داشتند، در استفاده از آن‌ها تجدیدنظر داشته باشید.

اهمیت داده‌ها را پیدا کنید. مشخص کنید که کدام بخش از اطلاعات بیشترین اهمیت را برای مشکل و یا سؤال شما دارند. در این مرحله ممکن است اطلاعات کافی برای اتخاذ یک تصمیم سنجیده و آگاهانه نداشته باشید.

تصمیم‌گیری کنید. در میان تمام نتیجه‌گیری‌های ممکن، موردی را انتخاب کنید که شواهد و اطلاعات شما آن را تأیید می‌کنند.

نتیجه‌گیری خود را به سایرین هم بگویید. نتیجه این فرایند و پاسخ خود به سؤال و یا مشکل را با همکاران/مدیران در میان بگذارید.

چطور تفکر انتقادی را تقویت کنیم؟

راه‌های مختلفی برای بهبود و تقویت مهارت تفکر انتقادی در محل کار وجود دارد که به شما کمک می‌کند کارمند توانمندتری باشید. در این بخش برخی از آن‌ها را مرور می‌کنیم.

۱- خودآگاهی بیشتری داشته باشید

خودآگاهی بیشتر به معنای درنظر گرفتن فرایند فکری، ارزش‌ها، اخلاق و سایر باورهای شما است. به چه چیزی اعتقاد دارید؟ افکار شما تا چه اندازه ارزش‌های شما را منعکس می‌کند؟ به‌طور عینی در مورد چیزهایی که می‌پسندید و مواردی که نمی‌پسندید فکر کنید. شناخت ترجیحات فردی، نقاط قوت و ضعف و جانب‌داری‌های احتمالی به شما کمک می‌کند تا درک کنید چرا همیشه با رویکرد و منظر خاصی با برخی موقعیت‌ها برخورد می‌کنید.

۲- فرایند ذهنی خود را بشناسید

شیوه خود برای دریافت و پردازش اطلاعات را شناسایی و ارزیابی کنید. برای اینکه ذهن کارآمدتری در محیط کار داشته باشید، باید کاملاً درک کنید که چطور گوش می‌دهید، سپس تفسیر می‌کنید و در نهایت به اطلاعات واکنش می‌دهید.

متفکر انتقادی بودن به این معنا است که شما پیش‌داوری‌های خود و نحوه تأثیر آن‌ها بر راه‌حل‌ها و تصمیمات را می‌شناسید. قبل از اینکه یک تصمیمِ کاری بگیرید، وقتی را برای بررسی فرایندهای ذهنی خودتان صرف کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا عینی‌تر و دقیق‌تر عمل کنید.

۳- آینده‌نگری خود را تقویت کنید

واکنش و احساس دیگران در مورد تصمیم خودتان را تصور کنید. نتایج احتمالی این تصمیم و چیزهایی که ممکن است تغییر کند (چه مثبت و چه منفی) را به خوبی شناسایی و مشخص کنید. آینده‌نگری نسبت به واکنش‌های احتمالی همکاران و محیط کاری نسبت به کار و تصمیم‌گیری‌تان به شما کمک می‌کند تا انتخاب درستی داشته باشید.

۴- گوش‌دادن فعال را تمرین کنید

گوش دادن فعال یکی از اصلی و اساسی‌ترین عناصر تفکر نقادانه است. با دقت به صحبت‌های مدیران و همکاران خود گوش کنید. همدلی را تمرین کنید و سعی کنید درک بیشتری از دیدگاه‌های آن‌ها پیدا کنید. رسیدن به درک کاملی از خواسته‌ها، نیازها و انتظارات سایر افراد به شما کمک می‌کند تا واکنش مثبت نشان دهید و یک گفتگوی سازنده داشته باشید.

۵- سؤال بپرسید

زمانی که مطمئن نیستید، سؤال بپرسید. با چیزهایی که از قبل می‌دانید شروع کرده و سعی کنید تأیید بگیرید که تمام جزئیات آن‌ها صحی