تعریف زایلین مخلوط

زایلین (Xylene) یا دی متیل بنزن (C6H4(CH3)2) نام سه ایزومر زایلین یعنی اورتو_زایلین ، متا_زایلین و پارا_زایلین است ولی به دلیل مخلوط بودن این سه ایزومر به آن مخلوط زایلین گفته می‌شود. این ماده با نام “زایلن” نیز شناخته می شود. زایلین، مایع ای بی رنگ و شفاف و یکی از ترکیبات هیدروکربن آروماتیک است که ساختار آن به نحوی است که یک حلقه بنزن با دو گروه متیل در موقعیت های مختلف به آن متصل است.

این ماده قابلیت اشتعال بسیار بالایی دارد و فوق العاده سمی است و فردی که می‌بایست با آن کار کند، باید آموزش های لازم را دیده باشد و وسایل ایمنی رابه طور کامل داشته باشد. این ماده باید در محیط خنک با تهویه های محیطی مناسب نگهداری شود. نکته دیگر برای نگهداری زایلین این است که این ماده باید دور از اشعه مستقیم آفتاب، گرما و سایر منابع مشتعل نگهداری شود.

کاربردهای زایلین مخلوط

کاربرد اصلی زایلین مخلوط، استفاده از آن در صنعت به عنوان حلال است. زایلین جز 30 ترکیب اصلی در صنعت است که تولید انبوه دارد. از کاربرد های آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

• زایلن به عنوان مکمل همراه بنزن به بنزین اضافه می‌شود.
• ایزومر های زایلین به عنوان حلال های صنعتی برای تولید بسیاری از مواد مورد ستفاده قرار می‌گیرند.
• ایزومر های زایلین در واکنش های سنتزی به عنوان واسطه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• از زایلین برای ساخت ترفتالیک اسید و دی متیل ترفتالات و اتیل بنزن استفاده می‌شود.
• در دندان پزشکی در آزمایشگاه بافت شناسی برای پردازش بافت، رنگ آمیزی و پوشش لغزش استفاده می شود.
• زایلین به عنوان ماده خام در تولید اتیل بنزن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• در آزمایشگاه ها برای ساخت یخ خشک برای خنک نگه داشتن مخازن واکنشگر ها استفاده می‌شود.
• در صنایع چسب سازی برای کاهش دادن ویسکوزیته چسب ها و تولید آنها از زایلین استفاده می‌شود.
• درصنعت هایی که به مقاومت محصولات در مقابل آب و نفوذ آن نیاز است همچون صنایع ضد آب و تولید خط لوله های انتقال از این ماده به وفور از زایلین استفاده می شود.
• از زایلن نیز برای شستشوی تجهیزات حمل و نقلی و همچنین ظروف مخزن دستگاه هایی مانند هواپیما و تانکرها استفاده می شود.

خطرات زایلین مخلوط

این گاز بسیار اشتعال پذیر است و  در زیر دمای 17 درجه سانتیگراد می‌تواند در دمای اتاق مخلوط انفجار تشکیل دهد و کربن دی اکسید، پودر مواد شیمیایی خشک کننده، فوم، اسپری یا مه آب برای خاموش کردن آن ممکن است بی اثر باشد زیرا توانایی خنک کردن و سرد کردن این ماده را تا زیر نقطه اشتعال ندارد.

به علاوه آن، بخارات این ماده بسیار سمی است و برخورد آن با چشم باعث بروز سوزش ، سرخی و حتی خسارات جدی شود و تنفس کردن آن باعث ایجاد سردرد، تهوع، گیجی و … شود و باید به سرعت  برای فرد کپسول اکسیژن وصل شود.

با خوردن این ماده، سیستم عصب مرکزی فرد مورد تحریک قرار می‌گیرد و باعث ایجاد مصمومیت و حتی مرگ می‌شود. این ماده با پوست و یا لباس نباید در تماس باشد. هنگام حمل و نقل این ماده می بایست از لباس های حفاظتی و دستکش استفاده شود و لباس های آلوده را از تن خارج کرده پوست را با آب و صابون شستشو دهید. مطالعات نشان داده که در اثر تماس پوست با ایزومرها زایلین، پوست تحریک شده و باعث ایجاد قرمزی و سوختگی می‌شود. این تاثیرات اغلب پس از گذشت زمانی حدود ۱ ساعت بعد از قطع تماس بهبود می‌یابد.