چرا بعد از کاهش وزن دچار ریزش مو می‌شوید؟

گاهی اوقات، کاهش وزن به بروز عوارض جانبی از جمله ریزش مو منجر می‌شود. ریزش موی ناشی از کاهش وزن، یک مشکل موقتی است و زمانی رخ می‌دهد که شما وزن خود را از طریق جراحی یا یک رژیم غذایی سخت و محدودکننده کاهش می‌دهید.

بدن به کمبود مواد مغذی، استرس و تغییرات هورمونی حساس است. کاهش وزن سریع، رژیم‌های غذایی محدودکننده و جراحی کاهش وزن همگی می‌توانند در بروز این عوامل خطر نقش داشته باشند. در این مقاله به این موضوع می‌پردازیم که چرا بعضی افراد پس از کاهش وزن دچار ریزش مو می‌شوند و چه راهکارهایی برای درمان و پیشگیری از این مشکل وجود دارد. با ما همراه باشید.

چه عواملی در ریزش موی ناشی از کاهش وزن نقش دارند؟

ساقه‌های مو در طول عمر خود چند مرحله‌ی مختلف را پشت سر می‌گذارند که عبارتند از:

• مرحله‌ی آناژن (Anagen phase): این مرحله زمانی اتفاق می‌افتد که مو در حال رشد است و می‌تواند چندین سال ادامه داشته باشد.
• مرحله‌ی کاتاژن (Catagen phase): یک مرحله‌ی انتقالی کوتاه‌مدت است که چند هفته طول می‌کشد.
• مرحله‌ی تلوژن (Telogen phase): مرحله‌ی استراحت است که سه تا چهار ماه ادامه دارد. در پایان این مرحله، موها می‌ریزند و موهای جدید در فولیکول رشد می‌کنند.

داشتن تغذیه‌ی مناسب برای تشکیل ساقه‌های مو و تقویت رشد آن‌ها ضروری است. بعضی از مطالعات نشان می‌دهند که کمبود آهن یا روی در رژیم‌ غذایی از رایج‌ترین دلایل ریزش مو محسوب می‌شود. از سایر مواد مغذی که  روی  رشد موها تأثیر دارند، می‌توان به اسیدهای چرب، سلنیوم و ویتامین D اشاره کرد.

ریزش موی ناشی از کاهش وزن که به عنوان «تلوژن افلوویوم» (Telogen effluvium) شناخته می‌شود، معمولا حدود سه تا چهار ماه پس از کاهش وزن سریع رخ می‌دهد و تا ۶ ماه ادامه دارد. به‌طور طبیعی همه‌ی ما روزانه حدود ۵۰ تا ۱۰۰ عدد از تار موهای خود را از دست می‌دهیم. اما در طول تلوژن افلوویوم تعداد موهای بسیار بیشتری می‌ریزند. علاوه بر کاهش وزن، عوامل زیر هم می‌توانند در بروز تلوژن افلوویوم نقش داشته باشند:

• زایمان
• استرس زیاد
• تب بالا
• عمل جراحی
• قطع مصرف قرص‌های ضد بارداری

معمولا تلوژن افلوویوم در عرض ۶ تا ۹ ماه برطرف می‌شود. چون بدن خود را با تغییرات ایجاد شده تطبیق می‌دهد. مهم‌ترین دلایل بروز تلوژن افلوویوم بعد از کاهش وزن عبارتند از:

۱. رژیم غذایی کراش

رژیم‌های غذایی کراش (Crash dieting)، رژیم‌هایی هستند که برای کاهش وزن سریع طراحی می‌شوند و معمولا انرژی دریافتی را به حداکثر ۸۰۰ کالری در روز محدود می‌کنند. تأثیر منفی رژیم غذایی کراش بر سلامت موها در دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی به اثبات رسیده است. موهای شما برای رشد به کالری و مواد مغذی کافی نیاز دارند. بنابراین، وقتی بدنتان آنچه را که نیاز دارد دریافت نمی‌کند، عوارض جانبی مانند ریزش مو رخ می‌دهد.

بسیاری از مطالعات ریزش مو را با کاهش وزن سریع، محدودیت کالری، کمبود مواد مغذی و استرس روانی مرتبط دانسته‌اند که معمولا همه‌ی این موارد در افرادی که از رژیم‌های غذایی کراش پیروی می‌کنند، وجود دارد.

یک مطالعه روی ۱۸۰ زن مبتلا به ریزش مو نشان داد که کمبود آهن و استرس روانی شایع‌ترین علل ریزش مو بودند. در هشت نفر از این زنان، پیروی از رژیم غذایی کراش در بروز تلوژن افلوویوم نقش داشت. پیروی از رژیم‌های غذایی نامناسب از جمله رژیم کراش به دلیل کمبود اسیدهای چرب ضروری، آهن، روی، پروتئین و کالری سلامت موها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

۲. رژیم‌ غذایی بسیار کم پروتئین

وجود اسیدهای آمینه که اجزای سازنده‌ی پروتئین‌ها هستند، برای رشد مو ضروری است. چون اسیدهای آمینه در ساخت کراتین (پروتئین اصلی مو) نقش دارند.

سوء تغذیه‌ی پروتئین که از دریافت ناکافی پروتئین ناشی می‌شود، می‌تواند باعث ریزش مو شود. بنابراین، اگر از یک رژیم کاهش وزن کم کالری پیروی می‌کنید که پروتئین کافی ندارد، ممکن است سلامت‌ موهایتان تحت تأثیر قرار گیرد. هنگامی که نیاز شما به پروتئین برآورده نمی‌شود، بدن عملکردهای مهم وابسته‌ به پروتئین مانند ترمیم بافت، تنظیم pH و تعادل آب، هضم و تولید هورمون را در اولویت قرار می‌دهد. با توجه به اینکه رشد مو برای زنده ماندن ضروری نیست، ممکن است موهای شما شروع به ریختن کنند.

علاوه بر این، کمبود بعضی اسیدهای آمینه مانند هیستیدین، لوسین، والین و سیستئین در افراد مبتلا به ریزش مو شایع است. در یک مطالعه روی ۱۰۰ فرد مبتلا به ریزش مو، محققان کمبود هیستیدین و لوسین را در درصد زیادی از شرکت‌کنندگان مشاهده کردند. این مطالعه کمبود والین و سیستئین را هم در بین شرکت‌کنندگان نشان داد.

۳. جراحی کاهش وزن

جراحی کاهش وزن با لاغری سریع همراه است و معمولا باعث کمبود پروتئین، ویتامین‌ها یا مواد معدنی می‌شود که این موضوع به نوبه‌ی خود در ریزش مو نقش دارد. اسلیو گاسترکتومی (Sleeve gastrectomy)، یک نوع جراحی است که طی آن بخش بزرگی از معده برداشته می‌شود. یک مطالعه روی ۵۰ نفر که تحت جراحی اسلیو گاسترکتومی قرار گرفته بودند، نشان داد که ۵۶ درصد آن‌ها دچار ریزش مو شده‌اند.

مطالعه‌ی دیگری که ۱۱۲ زن در آن شرکت کرده بودند، نشان داد که تقریباً ۷۵ درصد آن‌ها بعد از جراحی اسلیو گاسترکتومی ریزش مو را تجربه کرده‌اند. از بین این افراد، حدود ۸۰ درصد آن‌ها عنوان کردند که این مشکل سه تا چهار ماه پس از جراحی شروع شده است.

۴. رژیم‌ غذایی محدود

درست همانند رژیم‌های غذایی کراش، رژیم‌های غذایی محدودکننده هم که بخش زیادی از گروه‌‌های غذایی را حذف می‌کنند، می‌توانند به دلیل کمبود مواد مغذی یا استرس باعث ریزش مو شوند. در افرادی که از این نوع رژیم‌های غذایی پیروی می‌کنند، کمبود آهن، روی، پروتئین، سلنیوم و اسیدهای چرب ضروری روی سلامت موها تأثیر منفی می‌گذارد.

شواهد حاکی از آن است که رژیم‌های غذایی بسیار کم‌کالری هم باعث ریزش مو می‌شوند. استرس شدید هم که گاهی اوقات با رژیم غذایی محدودکننده همراه است، می‌تواند با ریزش مو مرتبط باشد.

آیا تلوژن افلوویوم خطرناک یا دائمی است؟

به‌طور کلی، بعد از چند ماه رشد موها مجدداً شروع می‌شود. با این حال، کمبود مواد مغذی در رژیم‌های کاهش وزن می‌تواند به بدن آسیب وارد کند. بنابراین، تلوژن افلوویوم که به دلیل کاهش وزن رخ داده، نه خطرناک است و نه دائمی. اما عاملی که باعث بروز این مشکل شده، می‌تواند سلامتی را در معرض تهدید قرار دهد. به عنوان مثال، کاهش میزان آهن در رژیم غذایی به کم‌خونی فقر آهن و درنتیجه بروز عوارض زیر منجر می‌شود:

• عفونت
• مشکلات قلبی
• تأخیر رشد در کودکان
• ناباروری
• افسردگی

علاوه بر این، محدودیت شدید کالری می‎تواند به سوء تغذیه و بروز عوارض مرتبط با آن مانند کاهش عملکرد عضلات، مشکلات قلبی-تنفسی، مشکلات گوارشی، سرکوب سیستم ایمنی، افسردگی و اضطراب منجر شود.

پیشگیری و درمان ریزش موی ناشی از کاهش وزن

تغذیه و رژیم غذایی مناسب در پیشگیری و درمان تلوژن افلوویوم نقش مهمی دارد. پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و در عین حال اجتناب از رژیم‌های کراش برای موفقیت در کاهش وزن و همچنین پیشگیری از تلوژن افلوویوم مهم است.

اگر بعد از کنار گذاشتن برنامه‌ی کاهش وزن به تلوژن افلوویوم دچار شده‌اید، درمان کمبود‌ مواد مغذی از طریق رژیم غذایی یا مصرف مکمل به رفع این مشکل کمک می‌کند. شما باید از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید تا بدن به تمام ریزمغذی‌ها و درشت‌مغذی‌های ضروری مورد نیاز دسترسی داشته باشد. به ویتامین‌ها و مواد معدنی، ریزمغذی و به کربوهیدرات، پروتئین و چربی، درشت‌مغذی گفته می‌شود.

اگر از یک رژیم غذایی کراش و محدودکننده پیروی می‌کنید، حتما از مکمل‌ غذایی یا غذاهای غنی از آهن و روی استفاده کنید. این دسته از مواد مغذی در آجیل، تخم‌مرغ، لبنیات، حبوبات، اسفناج، کینوا، کلم بروکلی، ماهی، مرغ و بوقلمون یافت می‌شوند.

در صورتی که دچار ریزش مو هستید، قبل از درمان باید علت بروز آن را شناسایی کنید. این مشکل می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد که کاهش وزن سریع یا کمبود مواد مغذی فقط یکی از آن‌ها محسوب می‌شود.

اگر ریزش مو به دلیل کمبود یک یا چند ماده‌ی مغذی رخ داده باشد، اصلاح کمبود به رفع آن و رشد مجدد موها کمک می‌کند. در صورتی که یک رژیم غذایی کراش یا محدودکننده در بروز این مشکل نقش داشته باشد، باید بلافاصله آن رژیم را کنار گذاشته و استفاده از یک برنامه‌ی غذایی سالم و غنی از مواد مغذی را شروع کنید.

گاهی اوقات، کمبود مواد مغذی از طریق رژیم غذایی برطرف نمی‌شود و لازم است که از مکمل استفاده کنید. تحقیقات نشان داده‌اند که اگر به کمبود مواد مغذی مبتلا نباشید، ممکن است مصرف مکمل برای درمان ریزش مو مفید نباشد.

کلام پایانی

ریزش مو پس از کاهش وزن یا  تلوژن افلوویوم، یک مشکل رایج است که ممکن است در اثر کمبود مواد مغذی یا وارد آمدن استرس به بدن رخ دهد. معمولا این مشکل حدود سه ماه پس از کاهش وزن شروع و بعد از ۶ ماه برطرف می‌شود.

اگر تلوژن افلوویوم از کمبود مواد مغذی ناشی شود، پزشک توصیه می‌کند که میزان آهن، روی و سایر مواد مغذی در رژیم غذایی افزایش یابد و در صورت لزوم مکمل غذایی مصرف شود. بعضی از افراد ممکن است بدون اینکه به کمبود مواد مغذی مبتلا باشند، دچار تلوژن افلوویوم شوند. در حال حاضر، تحقیقات کافی درباره‌ی مؤثر بودن مصرف مکمل‌ برای چنین افرادی وجود ندارد.